فتاوای علمای حرمین در مورد مسائل فقهی معاصر

[۱] حکم ترک گفتن قرآن کریم

س: افرادی هستند ماه‌های زیادی می‌گذرد و آن‌‌ها بدون عذر، قرآن کریم را دست نمی‌زنند وتلاوت نمی‌کنند؛ و بعضی از این دسته افراد مشاهده می‌شوند که مجله‌‌های غیر مفید را همواره مورد مطالعه قرار می‌دهند، نصیحت جناب عالی به چنین افرادی چیست؟

ج: سنت است که زنان و مردان مؤمن با تدبر و تفکر، به کثرت به تلاوت قرآن بپردازند، خواه این خواندن از رو باشد یا از حفظ.

زیرا الله تعالی می‌فرماید: ﴿كِتَٰبٌ أَنزَلۡنَٰهُ إِلَيۡكَ مُبَٰرَكٞ لِّيَدَّبَّرُوٓاْ ءَايَٰتِهِۦ وَلِيَتَذَكَّرَ أُوْلُواْ ٱلۡأَلۡبَٰبِ٢٩﴾ [ص: ۲۹]. «(ای محمد این قرآن) کتاب پر خیر و برکتی است و آن را برای تو فرو فرستاده ایم تا در باره‌ی آیه هایش بندیشید و خردمندان پند گیرند».

و می‌فرماید: ﴿إِنَّ ٱلَّذِينَ يَتۡلُونَ كِتَٰبَ ٱللَّهِ وَأَقَامُواْ ٱلصَّلَوٰةَ وَأَنفَقُواْ مِمَّا رَزَقۡنَٰهُمۡ سِرّٗا وَعَلَانِيَةٗ يَرۡجُونَ تِجَٰرَةٗ لَّن تَبُورَ٢٩ لِيُوَفِّيَهُمۡ أُجُورَهُمۡ وَيَزِيدَهُم مِّن فَضۡلِهِۦٓۚ إِنَّهُۥ غَفُورٞ شَكُورٞ٣٠﴾ [فاطر: ۲۹ – ۳۰]. «کسانی که کتاب الله تعالی را می‌خوانند و نماز را برپا می‌دارند، و از چیزهایی که بدیشان داده ایم، پنهان وآشکار، بذل و بخشش می‌نمایند، آنان چشم امید به تجارتی دوخته‌اند که هرگز بی‌رونق نمی‌گردد و از میان نمی‌رود. تا الله تعالی اجرشان را به تمام و کمال بدهد، چرا که الله تعالی آمرزنده‌ی سپاسگزار است».

تلاوت مذکور، شامل خواندن و پیروی کردن می‌شود، و تلاوت با تدبر و تفکر و اخلاص وسیل‌های است برای اطاعت و فرمانبرداری. تلاوت قرآن پاداش بزرگی دارد؛ چنان که پیامبر ج می‌فرماید: «اقْرَءُوا الْـقُرْآنَ فَإِنَّهُ يَأْتِي يَوْمَ الْـقِيَامَةِ شَفِيعًا لِأَصْحَابِهِ» [۱۴۶۷] . «قرآن را بخوانید زیرا قرآن روز قیامت برای اهل قرآن شفاعت می‌کند».

و می‌فرماید «خَيْرُكُمْ مَنْ تَعَلَّمَ الْـقُرْآنَ وَعَلَّمَهُ» [۱۴۶۸]. «بهترین شما کسی است که قرآن را بیاموزد و به دیگران یاد بدهد».

و می‌فرماید: «مَنْ قَرَأَ حَرْفًا مِنْ كِتَابِ اللَّـهِ فَلَهُ بِهِ حَسَنَةٌ وَالْـحَسَنَةُ بِعَشْرِ أَمْثَالِهَا، لَا أَقُولُ «الم» حَرْفٌ وَلَكِنْ أَلِفٌ حَرْفٌ وَلَامٌ حَرْفٌ وَمِيمٌ حَرْفٌ» [۱۴۶۹]. «هرکسی حرفی از کتاب خدا را بخواند در مقابل به او یک نیکی می‌رسد و هر نیکی ده برابر می‌شود، نمی‌گویم (الم)یک حرف است بلکه، الف یک حرف و لام یک حرف و میم یک حرف است».

از پیامبر ج ثابت است که ایشان به عبدالله بن عمروبن عاص س فرمود: «اقْرَإِ الْـقُرْآنَ فِي كُلِّ شَهْرٍ. قَالَ: قُلْتُ: أُطِيقُ أَكْثَرَ مِنْ ذَلِكَ، فَقَالَ: اقْرَأْ فِي كُلِّ سَبْعِ لَيَالٍ مَرَّةً» [۱۴۷۰]. «در هر ماه یکبار قرآن را بخوان. گفتم: بیشتر از این می‌توانم، فرمود: هفت‌های یکبار آن را ختم کن».

اصحاب پیامبر ج هر هفته قرآن را ختم می‌کردند [۱۴۷۱].

توصیه ام به همه‌ی قرآن خوانان این است که با تدبر و تفکر و مخلصانه و قصد فایده و علم آن را به کثرت بخوانند. هر ماه یکبار قرآن را تمام کنند و اگر کمتر از این میسر بود بهتر است، فرد می‌تواند هفت‌های یکبار قرآن را ختم نماید، بهتر این است که در مدت کمتر از سه روز ختم نشود؛ چون پیامبر ج به عبدالله بن عمروبن عاصس وصیت کرد که حداقل در سه روز قرآن را ختم نماید، زیرا ختم کردن قرآن کمتر از سه روز گاهی سبب می‌شود تا خواننده عجله نماید و بدون تدبّر قرآن را بخواند. خواندن قرآن از رو بدون وضو جایز نیست. امّا اگر از حفظ قرآن را بخواند وضو نداشته باشد اشکالی ندارد.

ولی فردی که جنب است نه از رو حق خواندن قرآن را دارد و نه می‌تواند از حفظ بخواند مگر بعد از آن که غسل نماید؛ چون امام احمد و صاحبان سنن با سند حسن، از علی سروایت کرده‌اند که علیس گفت: «كَانَ رَسُولُ اللَّـهِ ج لَا يَحْجِزُهُ وَرُبَّمَا قَالَ يَحْجُبُهُ مِنْ الْـقُرْآنِ شَيْءٌ لَيْسَ الْـجَنَابَةَ» [۱۴۷۲]. «هیچ چیزی جز جنابت پیامبر ج را از خواندن قرآن باز نمی‌داشت».

شیخ ابن باز، فتاوی المرأة ص (۱۹۹، ۲۰۰)

[۱۴۶۷] مسلم ۸۰۴. [۱۴۶۸] بخاری ۵۰۲۷. [۱۴۶۹] ترمذی ۲۹۱۰ ومی گوید حدیث حسن صحیح وغریب است. [۱۴۷۰] بخاری (۵۰۵۲)، و مسلم (۱۱۵۹) . [۱۴۷۱] ن. ک صحیح بخاری ۵۰۵۲،۵۰۵۴،و سنن ابی داود۱۳۸۸،۱۳۹۵. [۱۴۷۲. -احمد۱/۸۳،۸۴،۱۰۷،۱۲۴،۱۳۴) و ابوداود ۲۲۹و نسائی۲۶۵ و ابن ماجه۵۹۴) و ابن حبان۷۹۹،۸۰۰و حاکم۱/۱۵۲(۵۴۱)،۴/۱۰۷ (۷۰۸۳)وآن را صحیح قرارداده و ذهبی با او موافقت نموده است.