فتاوای علمای حرمین در مورد مسائل فقهی معاصر

[۴۱] آیا وسایل دعوت توقیفی است، یا خیر؟

س: درباره‌ی وسایل دعوت، بین دعوتگران اختلاف نظر است. عد‌های دعوت را عبادت محض می‌دانند و طبعاً استفاده از راه‌‌های مختلف فرهنگی، ورزشی، نمایشی... و ابزار جذب جوانان را رد می‌کنند. عد‌های بر این باورند که ابزار دعوت در زمآن‌‌های مختلف نیاز به تجدید و نوگرایی دارند و دعوتگران باید از هر وسیله‌ی مشروعی برای دعوت الی‌الله استفاده نمایند. لطفاً جواب صحیح را بیان کنید.

ج: الحمد لله ربّ العالمین. بدون شک دعوت به‌سوی الله عبادت است.

الله می‌فرماید: ﴿ٱدۡعُ إِلَىٰ سَبِيلِ رَبِّكَ بِٱلۡحِكۡمَةِ وَٱلۡمَوۡعِظَةِ ٱلۡحَسَنَةِۖ وَجَٰدِلۡهُم بِٱلَّتِي هِيَ أَحۡسَنُ﴾ [النحل: ۱۲۵]. «و با حکمت واندرز نیکو، به راه پرودگارت دعوت نما! و با آنان به روشی که نیکوتر است. استدلال و مناظره کن».

دعوتگر باید بداند برای اجرای فرمان الهی به کار دعوت مشغول است و بدون شک، از بهترین شیوه‌‌های دعوت الی‌الله، کتاب الله و سنت رسول الله ج است، چون کتاب الله بهترین پند دهنده‌ی انسان‌هاست.

الله می‌فرماید: ﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلنَّاسُ قَدۡ جَآءَتۡكُم مَّوۡعِظَةٞ مِّن رَّبِّكُمۡ وَشِفَآءٞ لِّمَا فِي ٱلصُّدُورِ وَهُدٗى وَرَحۡمَةٞ لِّلۡمُؤۡمِنِينَ٥٧﴾ [یونس: ۵۷]. «ای مردم اندرزی از سوی پروردگارتان برای شما آمده است و درمانی برای آنچه در سینه‌هاست؛ و هدایت و رحمتی است برای مؤمنان».

آری! رسول الله ج در سخنانش، شیواترین گفتار‌ها را به کار می‌گرفت، گاهی مواقع سخنان را به گون‌های ایراد می‌فرمود: که اصحاب از آن با این جملات تعبیر می‌نمودند: «وَجِلَتْ مِنْهَا الْـقُلُوبُ وَذَرَفَتْ مِنْهَا الْـعُيُونُ» [۱۱۶۴].«قلب‌‌ها لرزان و چشم‌‌ها گریان می‌شد».

لذا اگر برای دعوتگر مقدور باشد. که برای پند دادن، فقط از کتاب الله و سنت رسول الله ج استفاده کند. چه بهتر، ولی اگر مصلحت دید که در کنار آن، وسایل مشروع و جایز استفاده کند ایرادی ندارد، به شرطی که شامل کار حرامی نشود. مانند: دروغ گفتن، بازیگری در نقش کفار، یا نمایش نقش صحابه یا ائمه‌ی مسلمانان در نمایشنامه‌‌ها و تئاتر، یا هر چیزی که در آن بیم تحقیر پیشوایان مسلمان در نظر مخاطبان وجود دارد.

همچنین در نمایشنامه ها، مرد خود را به زن یا زن خود را به مرد تشبیه نکند، چرا که لعنت رسول الله ج در این مورد ثابت است ودر حدیث آمده: «فَإنَّهُ لَعَنَ الْـمُتَشَبِّهَاتِ مِنْ النِّسَاءِ بِالرِّجَالِ، وَالْـمُتَشَبِّهِينَ مِنْ الرِّجَالِ بِالنِّسَاءِ» [۱۱۶۵]. «رسول الله ج زنانی که خود را مشابه مردان و مردانی که خود را شبیه به زنان می‌کنند، لعنت فرموده است».

نکت‌های بسیار مهم: هرگاه دعوتگر، از این ابزار برای جذب مردم استفاده کرد و مرتکب عمل حرامی نشد، ایرادی در آن نمی‌بینم.

ولی اگر استفاده از آن به حدی رسید که دعوت با کتاب و سنت ترک شد. و مردم جز با این ابزار مباح تأثیر نمی‌پذیرفتند، آن را جایز نمی‌دانم، بلکه آن را حرام می‌دانم. چرا که دعوت مردم به‌سوی الله، با وسیل‌های غیر از کتاب الله و سنت، امری ناپسند است. و اگر استفاده از وسایل مباح، گاهی در کنار کتاب الله و سنت، انجام شود، و شامل چیز حرامی نباشد. در آن ایرادی نیست.

شیخ ابن عثیمین ـ کتاب‌الدعوة ۵ ـ (۲/۱۶۷-۱۶۹)

[۱۱۶۴] احمد (۱۲۶/۴) ابوداود (۴۶۰۷) ترمذی (۲۶۷۶) ابن ماجه (۴۲،۴۳) ابن‌حبان (۵) و ترمذی گفته (حسن صحیح). [۱۱۶۵] بخاری (۵۸۸۵).