فتاوای علمای حرمین در مورد مسائل فقهی معاصر

[۷۸] مفهوم: آفرینش زن از کج ترین بخش دنده (پهلو) و نقصان عقل و دینش

س: در حدیث وارد شده است که: «اسْتَوْصُوا بِالنِّسَاءِ خَيْرًا، فَإِنَّ الْـمَرْأَةَ خُلِقَتْ مِنْ ضِلَعٍ، وَإِنَّ أَعْوَجَ ما فِي الضِّلَعِ أَعْلاهُ..». لطفاً این حدیث را شرح دهید. منظور از: «أَعْوَجَ ما فِي الضِّلَعِ أَعْلاهُ» چیست؟

ج: این حدیث، صحیح است. بخاری و مسلم آن را روایت کرده‌اند که ابوهریره س می‌گوید: رسول الله ج فرمود: «اسْتَوْصُوا بِالنِّسَاءِ خَيْرًا، فَإِنَّهُنَّ خُلِقْنَ مِنْ ضِلَعٍ، وَإِنَّ أَعْوَجَ شَيْءٍ فِي الضِّلَعِ أَعْلاهُ... فَاسْتَوْصُوا بِالنِّسَاءِ خَيْرًا» [۱۳۵۸]. «با زنان، به خوبی رفتار کنید و سفارش مرا در مورد آنان بپذیرید. چرا که آن‌‌ها از پهلو (دنده) آفریده شده‌اند. و همانا کج‌ترین بخش دنده، قسمت بالای آن است. اگر بخواهی، آن را راست کنی، می‌شکند. و اگر رهایش کنی، همچنان کج، باقی می‌ماند. پس با زنان به خوبی رفتارکنید و سفارش مرا در مورد آنان، مد نظر داشته باشید».

مخاطب این حدیث، پدران، برادران و شوهران هستند که نسبت با زنان نیکی نمایند، به آنان ظلم نکنند. حقّ و حقوق آنان را پرداخت کنند. آنان را ارشاد و راهنمایی کنند.

بنابراین چنانچه مشاهده می‌شود که در مواردی زن نسبت به شوهر و یا خویشاوندان بد رفتاری می‌کند. (بر او سخت گرفته نشود و امری خارج از انتظار نیست) زیرا آنگونه که رسول الله ج فرموده‌اند: طبیعت زن بدلیل آفرینش او از قسمت پهلو، چنین است و نا گفته پیداست که پهلو کج مانند است، بنابراین نتیجه می‌گیریم که سرشت زن آمیخته با اعوجاع و نقص است.

در روایتی دیگر در بخاری و مسلم آمده است: «مَا رَأَيْتُ مِنْ نَاقِصَاتِ عَقْلٍ وَدِينٍ أَذْهَبَ لِلُبِّ الرَّجُلِ الْـحَازِمِ مِنْ إِحْدَاكُنَّ». «هیچ ناقص عقل و دینی را ندیده ام که بتواند مانند شما، مردان عاقل را فریب بدهد» [۱۳۵۹].

رسول الله ج چنین فرموده‌اند و این روایت از ابوسعید خدری س در صحیح بخاری و مسلم آمده است.

معنای نقصان عقل و دین همان چیزی است که پیامبر ج بیان فرموده است. «انَّ شهاده المرأتین تعدل شهادة رجل واحد». «گواهی دو زن مساوی با گواهی یک مرد است».

و معنای نقصان دین این است که پیامبر ج فرموده که آن‌‌ها «تمكث الأیام واللیالی لا تصلی» [۱۳۶۰] «زن ایام قاعدگی– حیض و نفاس چندین شبانه روز نماز نمی‌خواند».

این نقصی است که الله تعالی بر او لازم نموده؛ و از این بابت اعتراضی بر او نیست. زن هرچند بر مدارج علم و تقوا سیر کند، باز هم از این نقص خالی نیست. به دلیل این که رسول الله ج این موضوع را بیان فرموده است و بدیهی است که پیامبر ج از جانب خودش این را نمی‌گوید؛ بلکه با وحی خداوندی است آنچه را که تبلیغ و تبیین می‌کند.

الله تعالی فرموده است: ﴿وَٱلنَّجۡمِ إِذَا هَوَىٰ١ مَا ضَلَّ صَاحِبُكُمۡ وَمَا غَوَىٰ٢ وَمَا يَنطِقُ عَنِ ٱلۡهَوَىٰٓ٣ إِنۡ هُوَ إِلَّا وَحۡيٞ يُوحَىٰ٤﴾ [النجم: ۱ – ۴]. «سوگند به ستاره در آن زمان که دارد غروب می‌کند: یار شما (محمد ج) گمراه و منحرف نشده است، و راه خطا نپوییده است و به کژراهه نرفته است، و از روی هوی و هوس سخن نمی‌گوید. آن جز وحی و پیامی نیست که (ازسوی الله) وحی و پیام می‌گردد».

شیخ ابن باز – مجموع فتاوی و مقالات متنوعة – (۵/۳۰۰، ۳۰۱)

[۱۳۵۸] بخاری (۵۱۸۶). [۱۳۵۹] بخاری (۳۰۴)، مسلم (۸۰، ۸۹). این حدیث قسمتی از حدیثی طولانی است که ابوسعید خدری س می‌گوید: رسول الله - ج- روز عید قربان یا عید فطر بسوی مصلا رفت. در آنجا، سری به زنان زد و خطاب به آنان فرمود: «ای گروه زنان ! صدقه دهید. زیرا شما را بیشترین اهل دوزخ دیدم». پرسیدند: چرا؟ ای رسول خدا - ج- ! پیامبر اکرم - ج- فرمود: «بخاطر اینکه شما بکثرت نفرین می‌کنید و از شوهرانتان نافرمانی نموده و ناسپاسی می‌کنید و هیچ ناقص عقل و دینی نمی‌تواند مانند شما، مردان عاقل را فریب بدهد». عرض کردند: ای رسول خدا - ج- ! نقصان عقل و دین ما چیست؟ فرمود: «مگر نه این است که گواهی یک زن، نصف گواهی مرد محسوب می‌شود»؟ گفتند: بلی. رسول خدا - ج- فرمود: «این خود، نشانگر نقص عقل شما است». آنحضرت - ج- باز فرمود: «مگر نه اینکه در ایام حیض و قاعدگی، نماز نمی‌خوانید و روزه نمی‌گیرید»؟ عرض کردند: بلی . رسول الله - ج- فرمود:«این هم دلیل بر نقص دین شماست». [۱۳۶۰] به پاورقی قبلی مراجعه شود.