فتاوای علمای حرمین در مورد مسائل فقهی معاصر

[۲۲] ثواب کدام اعمال نیک به مرده می‌رسد؟

س۱: آیا ایصال ثوابِ اعمال نیک به مرده جایز است؟

س۲: آیا برگزاری مجلس ختم قرآن و سپس ایصال ثواب آن برای مردگان (حتی انبیاء) جایز است؟

س۳: آیا شرکت در این چنین جلسات برای هدف ایصال ثواب و صرف خوراک بعد از جلسه جایز است؟

ج۱: اولاً: فتوای صحیح علما این است که انجام عمل نیک از طرف زنده برای مرده جز در مواردی که شریعت محدوده‌ی آن را بیان نموده جایز نیست: مانند دعا و طلب آمرزش، حج، عمره، صدقه، قربانی و قضای روزه‌ی واجب از طرف میت.

ثانیاً: خواندن قرآن به نیت ایصال ثواب به مرده جایز نیست، چون از رسول الله ج در این زمینه حدیثی وارد نشده است. سابقاً گفتم که انجام هیچ عمل نیکی از طرف زنده برای مرده جز در مواردی که شریعت آن را استثنا نموده جایز نیست و خواندن قرآن برای میت از آن موراد نمی‌باشد.

ثابت شده است که رسول الله ج به زیارت قبور می‌رفت و برای اموات دعا می‌کرد و آن دعا‌ها را به یاران خود آموزش می‌داد و اصحاب آن را فرا می‌گرفتند. یکی از آن دعا‌ها به شرح ذیل است: «السَّلامُ عَلَيْكُمْ اَهْلَ الدِّيار مِنَ الْـمُوْمِنْينَ وَالْـمُسْلِميْنَ، وَإنَّا إنْ شاءَ اللهُ بِكُمْ لَاحِقُونَ، نَسْأَلُ اللهَ لَنَا وَلَكُمْ العَافِيَةَ» [۸۶۴]. «سلام بر شما مؤمنان و مسلمانان این دیار؛ و ماهم ان شاء الله به شما ملحق خواهیم شد، از الله تعالى برای خود و شما طلب عافیت می‌کنم».

ثابت نشده است که رسول الله ج سوره و یا آیاتی از قرآن را برای مرده‌‌ها خوانده باشد، در حالی که ایشان خیلی زیاد به زیارت قبور می‌رفت. اگر این کار مشروع بود حتماً پیامبر این کار را می‌کرد و حکم آن را برای اصحابش بیان می‌نمود، چون ایشان در کسب ثواب و ترحم به امت و ادای وظیفه‌ی رسالتش بسیار مشتاق بود.

رسول الله ج همان گونه بود که الله تعالى ایشان را وصف کرده است: ﴿لَقَدۡ جَآءَكُمۡ رَسُولٞ مِّنۡ أَنفُسِكُمۡ عَزِيزٌ عَلَيۡهِ مَا عَنِتُّمۡ حَرِيصٌ عَلَيۡكُم بِٱلۡمُؤۡمِنِينَ رَءُوفٞ رَّحِيمٞ١٢٨﴾ [التوبة: ۱۲۸]. «بی‌گمان پیامبری از خودتان به میانتان آمده است. و هر گونه درد و رنج و مصیبتی که به شما برسد، بر او سخت و گران تمام می‌شود. اصرار به هدایت شما دارد و نسبت به مؤمنان دارای لطف بوده و بسیار مهربان است».

از آنجا که رسول الله ج چنین کاری انجام نداد، این امر نشانه‌ی این است که عمل مذکور جایز نیست. اصحاب رسول الله ج نیز پی بردند که چنین عملی جایز نیست و به مقتدای خویش پیروی نموده و تن‌‌ها به دعا و طلب آمرزش برای مردگان بسنده کردند و هیچ گاه ثابت نشده که صحابه‌ی کرام برای مردگان قرآن بخوانند و ثوابش را به روح آنان اهدا کنند. از رسول الله ج نقل شده که فرموده است: «مَنْ أحْدَثَ فِيْ أمْرِنَا هذا مَا لَيْسَ مِنْهُ فَهُوَ ردٌّ» [۸۶۵]. «هرکس چیزی را در دین ما ایجاد بکند که از دین ما نیست، پس آن چیز مردود است».

براساس حرف‌‌هایی که گفتم معلوم می‌شود که برگزاری مجلس ختم قرآن برای هدف مذکور جایز نیست.

وصلی الله علی نبینا محمد وآله وصحبه وسلم

فتاوای انجمن دایمی بحوث علمی و افتا (۹/۴۷-۴۹)

[۸۶۴] مسلم (۹۷۵) و ابن ماجه (۱۵۴۷). الفاظ از ابن ماجه است. [۸۶۵] بخاری (۲۶۹۷) و مسلم (۱۷۱۸).