فتاوای علمای حرمین در مورد مسائل فقهی معاصر

[۹۲] حکم ذبح قربانی در جایی که قربانی کننده، آن‌جا نیست

س: آیا احکام قربانی نسبت به جای آن با احکام هدی مطابقت دارد؟

ج: آری، احکام قربانی با احکام هدی یکی است، چرا که قربانی مشروع، قربانی‌ای است که در همان محل شخص قربانی کننده باشد، رسول الله ج قربانی‌اش را در سرزمین خود و در بین اصحابش ذبح می‌کرد و حتی قربانی‌‌ها را با خود به مصلّی می‌برد و به قصد آشکار کردن شعایر الهی آن‌‌ها را آن‌جا قربانی می‌کرد. اما دعوت و تشویق برای این که پول مردم را بگیرند و در جا‌های دور قربانی کنند، دعوتی است برای نابود کردن این شعایر و مخفی نمودن آن از مردم است، چرا که اگر قربانی‌‌ها به جای دوری انتقال یابند. یکی از شعایر الهی، که قربانی است مخفی می‌شود و شهر‌ها از نور قربانی محروم می‌شوند و چند چیز از بین می‌رود:

۱- ذبح مستقیم قربانی کننده در حالی که این کار افضل و سنت است «رسول الله ج با دست خود قربانی هایش را ذبح می‌نمود».

۲- سنت خوردن از گوشت قربانی از بین می‌رود؛ رسول الله ج به خوردن گوشت قربانی امر نموده، و الله‌تعالى نیز به این نکته اشاره فرموده است: ﴿فَكُلُواْ مِنۡهَا وَأَطۡعِمُواْ ٱلۡبَآئِسَ ٱلۡفَقِيرَ﴾ [الحج: ۲۸]. «پس خودتان از گوشت آن‌ها بخورید و بینوایان مستمند را نیز بخورانید».

در این آیه به خوردن، از گوشت قربانی که انسان به وسیله آن به‌سوی الله تقرب می‌جوید امرشده است. (پس خوردن از گوشت قربانی عبادت است).

هنگامی که رسول الله ج در حجة الوداع یکصد شتر را برای ذبح با خود به مکه برد. شصت وسه تا از آن‌‌ها را با دست مبارک خود ذبح نمود و وکالت ذبح بقیه را به علی س سپرد. و نیز به ایشان نمایندگی تقسیم گوشت‌‌ها را نیز واگذار کرد، و دستور داد که از هر شتر تکه‌گوشتی را جدا کردند، آن‌‌ها را در دیگی پختند و رسول الله ج از گوشت و آب گوشت آن‌‌ها میل نمودند [۱۰۷۶] و این دلیلی است بر تأکید خوردن از گوشت قربانی و ‌هدی است.

ما می‌گوییم: وکالت دادن برای قربانی صحیح است، آن‌هم به این صورت که باید این قربانی در حضور شخص و در خآن‌هاش و یا حداقل در شهرش صورت گیرد و او شاهد برذبح قربانی باشد و از گوشت آن بخورد. شعایر دین را به این صورت آشکار نماید و باید بداند که مقصود ازذبح قربانی فقط گوشت قربانی نیست؛ چرا که الله تعالى می‌فرماید: ﴿لَن يَنَالَ ٱللَّهَ لُحُومُهَا وَلَا دِمَآؤُهَا وَلَٰكِن يَنَالُهُ ٱلتَّقۡوَىٰ مِنكُمۡ﴾ [الحج: ۳۷]. «گوشت‌ها و خون‌های قربانی هرگز به الله نمی‌رسد [و موجب رضای او نمی‌گردد] بلکه تقوا [و ورع اخلاص] شما بدو می‌رسد».

رسول الله ج به کسی که قبل از نماز عید ذبح کرده بود، فرمود: «فَإِنَّمَا هُوَ لَحْمٌ قَدَّمَهُ لِأَهْلِهِ». «این گوشتی است که آن را برای خانواده‌ی خود تقدیم کرده است» [۱۰۷۷].

به ابوبرده س فرمود: «شَاتُكَ شَاةُ لَحْمٍ»«گوسفندت گوسفند گوشتی بوده است» [۱۰۷۸]. یعنی: به هدف خوردن گوشت ذبح شده است.

لذا رسول الله ج بین قربانی و بین حیوان گوشتی تفاوتی قایل شده‌اند. علما می‌گویند: اگر گوشت صد شتر را صدقه بدهی باز هم با یک گوسفند قربانی از نظر پاداش برابری نمی‌کند. و این خود بیانگر این است که قبل از آن که به منفعت گوشت قربانی توجه شود با ذبح قربانی، به الله تقرب جسته می‌شود.

شیخ ابن عثیمین، فقه العبادات، (ص-۳۴۲، ۳۴۳)

[۱۰۷۶] مسلم ۱۲۱۸ به همین معنا. [۱۰۷۷] بخاری (۵۵۴۵،۹۶۵) مسلم (۱۹۶۱). [۱۰۷۸] بخاری (۵۵۵۶،۹۸۳،۹۵۵) مسلم (۱۹۶۱).