فتاوای علمای حرمین در مورد مسائل فقهی معاصر

[۳۸] حکم مهریه در نکاح

س: مردی مؤمن وموحد، دختران خود را بدون مهریه وبه منظور رضای الله تعالى به ازدواج داده است آیا این ازدواج صحیح است؟

ج: تعیین مهر در نکاح الزامی است به دلیل کتاب و سنت و اجماع، چیزی که در عقد نکاح برای زن تعیین می‌گردد صداق و اجر و یا مهر نامیده می‌شود؛ الله تعالى می‌فرماید: ﴿وَءَاتُواْ ٱلنِّسَآءَ صَدُقَٰتِهِنَّ نِحۡلَةٗ﴾ [النساء: ۴]. «و مهریه‌ی زنان را به خوشی تقدیمشان کنید».

یعنی شما مکلف هستید که مهریه‌ی زنان را با طیب خاطر پرداخت نمائید؛ زیرا مهریه از جانب الله تعالى بر مرد فرض شده است در مقابل ازدواج مرد با زن، الله تعالى می‌فرماید: ﴿وَأُحِلَّ لَكُم مَّا وَرَآءَ ذَٰلِكُمۡ أَن تَبۡتَغُواْ بِأَمۡوَٰلِكُم مُّحۡصِنِينَ غَيۡرَ مُسَٰفِحِينَۚ فَمَا ٱسۡتَمۡتَعۡتُم بِهِۦ مِنۡهُنَّ فَ‍َٔاتُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ فَرِيضَةٗ﴾ [النساء: ۲۴]. «و آنچه غیر از این باشد برای شما حلال است که با صرف اموال خویش طلب کنید[ولی] پاکدامنانه، نه زشتکارانه. و زنانی را که [با ازدواج] بهره گرفته اید، مهرشان را به عنوان فریضه‌ی الهی به آنان بپردازید. و در آنچه پس از تعیین مهر برآن توافق می‌نمایید، گناهی بر شما نیست».

زنی خودش را به رسول الله ج عرضه نمود و به پیامبر ج پیشنهاد نمود تا او را به همسری قبول کند ؛ پیامبر ج پیشنهاد او را نپذیرفت، یکی از یاران پیامبرج خواست با این زن ازدواج کند، پیامبر ج از آن صحابی خواست تا مهریه‌ی این زن را پرداخت کند، صحابی عرض نمود: یا رسول الله ج فقیر هستم وچیزی ندارم، پیامبر ج فرمود: اگر می‌توانی انگشتر آهنی به او تقدیم کن؛ آن مرد جویا شد ولی چیزی نیافت، پیامبر ج اصرار داشت تا آن زن را در مقابل چیزی که نفعش به زوجه برگردد به ازدواج آن صحابی درآورد، سر انجام پیامبر ج زن را در مقابل سوره ‌هایی از قرآن که آن صحابی یاد داشت به ازدواج او درآورد؛ تا آن سوره‌‌ها را به عنوان مهریه به همسرش یاد دهد.

به اجماع امت، مهریه در نکاح ضروری است، چنانچه کسی زنی را از ولی آن زن خواستگاری نمود با این شرط که چیزی به عنوان مهریه به زن تعلق نمی‌گیرد؛ برخی از علما گفته‌اند: این نکاح صحیح نیست و برخی از علما گفته‌اند: نکاحش صحیح است و شرط باطل است. پس از زفاف و یا پس از مرگ شوهر برای زن «مهر المثل» تعلق می‌گیرد؛ به دلیل داستان زنی که خود را به پیامبر ج عرضه نمود تا با او ازدواج کند، قول دوم راجح است.

مردی با زنی ازدواج نمود تا مهریه‌ی او را بدهد، اما نوع مهریه و مقدار آن مشخص نشد، نکاح صحیح است و پس از دخول یا وفات شوهر، مهر المثل به زن تعلق می‌گیرد.

الله تعالى می‌فرماید: ﴿لَّا جُنَاحَ عَلَيۡكُمۡ إِن طَلَّقۡتُمُ ٱلنِّسَآءَ مَا لَمۡ تَمَسُّوهُنَّ أَوۡ تَفۡرِضُواْ لَهُنَّ فَرِيضَةٗ﴾ [البقرة: ۲۳۶]. «اگر زنانی را که قبل از نزدیکی و قبل از تعیین مهر طلاق دادید گناهی برشما نیست».

وبالله التوفیق، و صلی الله علی نبینا محمد و آله وصحبه وسلم

فتاوای انجمن دائم پژوهش‌‌های علمی و افتا (۱۹/۳۱-۳۳)