[۹۶] حکم این گفتار: شما (انسانها)جانشینان الله در زمین هستید
س: در یکی از کتاب‌‌ها دیدم نوشته بود: «ای مسلمانان شما در زمین جانشینان الله هستید»! حکم این گفتار چیست؟
ج: معنای این‌جمله (با این تعبیر) صحیح نیست، چرا که الله تعالی خالق و مالک همه چیز است و از مخلوقات و ملک خود غایب نمی‌شود تا در زمین برای خود جانشینی پیدا کند، البته الله مردم را جانشین یکدیگر قرار می‌دهد. هرگاه فردی یا گروهی و یا امتی از بین برود کسان دیگر را جانشین آنان قرار می‌دهد. برخی از انسانها را جانشین برخی دیگر قرار می‌دهد تا در جهت آبادانی زمین تلاش کنند.
الله تعالى می‌فرماید: ﴿وَهُوَ ٱلَّذِي جَعَلَكُمۡ خَلَٰٓئِفَ ٱلۡأَرۡضِ وَرَفَعَ بَعۡضَكُمۡ فَوۡقَ بَعۡضٖ دَرَجَٰتٖ لِّيَبۡلُوَكُمۡ فِي مَآ ءَاتَىٰكُمۡ﴾ [الأنعام: ۱۶۵]. «و او کسی است که شما را در زمین جانشین (یکدیگر) نمود و بعضی را بر بعضی دیگر به مراتب برتری داد تا شما را، در آن چه به شما داده بیازماید».
و می‌فرماید: ﴿قَالُوٓاْ أُوذِينَا مِن قَبۡلِ أَن تَأۡتِيَنَا وَمِنۢ بَعۡدِ مَا جِئۡتَنَاۚ قَالَ عَسَىٰ رَبُّكُمۡ أَن يُهۡلِكَ عَدُوَّكُمۡ وَيَسۡتَخۡلِفَكُمۡ فِي ٱلۡأَرۡضِ فَيَنظُرَ كَيۡفَ تَعۡمَلُونَ١٢٩﴾ [الأعراف: ۱۲۹].«گفتند: پیش از آن که بسوی ما بیایی‌آزار دیدیم[هم اکنون] پس از آمدنت نیز آزار می‌بینم گفت: امید است پروردگار تان دشمن شما را هلاک کند و شما را در زمین جانشین آن‌ها سازد تا ببیند چگونه عمل می‌کنید».
و می‌فرماید: ﴿وَإِذۡ قَالَ رَبُّكَ لِلۡمَلَٰٓئِكَةِ إِنِّي جَاعِلٞ فِي ٱلۡأَرۡضِ خَلِيفَةٗ﴾ [البقرة: ۳۰]. «(و به خاطر بیاوری) هنگامی را که پروردگارت به فرشتگان گفت: من در روی زمین جانشینی قرار خواهم داد». یعنی: نوعی مخلوق که جانشین مخلوقات قبل از خود باشد.
وبالله التوفیق وصلی الله علی نبینا محمد وآله و صحبه و سلم
انجمن دایم پژوهش‌‌های علمی و فتوا (۱/۳۳)