فتاوای علمای حرمین در مورد مسائل فقهی معاصر

[۲۸] آیا شهر جده میقات است برای احرام؟

الحمدلله وحده، والصلاة والسلام علي مَنْ لا نبَّي بعده... وبعده:

انجمن دایمی مباحث علمی و افتا، از فتوایی که از مفتی عام توسط شخصی به نام (ر‌ص‌ح) مطرح شده است آگاهی یافت. متن سؤال و جواب آن به شرح ذیل است: مورخه‌ی ۱۶/۰۷/۱۴۱۷هـ شماره فتوا (۳۹۹۰).

س: دوست دارم رأی جنابعالی را در مورد آنچه را که «ادنان عرعور» در رساله‌ی (دلایل اثبات میقات بودنِ جده) به رشته‌ی تحریر در آورده است، بدانیم و خواهش می‌کنم که جنابعالی مسئله‌ی مذکور را به طور واضح و آشکار بیان نمایید. الله تعالى شما را در هر کار خیری موفق بگرداند!.

ج: انجمن دایمی پس از مطالعه استفتا چنین جواب داد:

از جناب مفتی عام فتوایی در خصوص کتاب مذکور صادر شده است که عین عبارت آن چنین است:

(الحمدلله رب العلمين، والصلاة والسلام علي نبيّنا محمد، وعلي آله وصحبه أجمعين... وبعد:

پیامبر اکرم ج مواقیت احرام را بیان نموده است، بنابراین انسانی که قصد حج یا عمره را دارد اجازه ندارد که بدون احرام از این اماکن آن طرفتر بگذرد. این اماکن عبارت است:

-ذوالحلیفه، میقات اهل مدینه و کسانی که از این راه عبور می‌کنند.

-جحفه، برای اهالی سرزمین شام، مصر و مغرب و کسانی که از این راه می‌گذرند میقات است.

-یلملم (سعدیه) برای یمنی‌ها و کسانی که از این راه گذر می‌کنند میقات است.

-ذات عرق، میقات عراقیان و کسانی است که از راه ذات عرق عبور می‌کنند.

-قرن المنازل، این مکان میقات است برای نجدیان و اهل طائف و همچنین کسانی که از این راه می‌گذرند.

کسانی که منازلشان پایین‌تر از این اماکن و در نزدیکی‌‌های مکه باشد، این‌‌ها در منازل خود احرام ببندند، حتی اهل مکه برای حج، در مکه احرام می‌بندند، ولی برای عمره در پایین حل احرام می‌بندند، کما این که ساکنان جده برای حج و عمره در جده احرام می‌بندند.

ولی کسی که بدون قصد حج و عمره از این اماکن به‌سوی مکه عزیمت می‌کند طبق قول صحیح احرام بستن بر او لازم نیست. اما اگر پس از گذر از این امکان به دلش آمد که حج یا عمره کند پس باید از همان مکانی که نیت حج یا عمره می‌کند احرام ببندد، مگر این که بعد از رسیدن به مکه نیت عمره را بکند، که در این صورت باید به پایین حل رفته و در آنجا احرام ببندد. پس معلوم شد که بستن احرام در این اماکن واجب است و کسانی که از این اماکن یا از محاذات و برابر این‌‌ها از طریق زمینی یا دریایی و یا هوایی رد می‌شوند باید از همین جا احرام ببندند. آنچه که باعث نشر این بیانیه شده این بود که از سوی برخی از برادران رسال‌های تحت عنوان (دلایل اثبات میقات بودن جده) صادر شد. در این رساله سعی شده تا میقاتی اضافه بر مواقیتی که پیامبرج آن‌‌ها را معین کرده ایجاد گردد. نویسنده‌ی آن گمان نموده کسانی که از طریق هواپیما یا دریا و یا از طریق خشکی به جده می‌آیند، این شهر می‌تواند برای آن‌‌ها میقات باشد. این مسافران می‌توانند احرام خود را تا رسیدن به شهر جده به تأخیر بیندازند و از همین جا احرام ببندند. به خیال او شهر جده در محاذات میقات‌‌های سعدیه و جحفه قرار دارد و از آنجا که این دو مکان میقات هستند پس لابد جده نیز میقات است.

این اشتباهی عیان و آشکار است و هر‌کس‌اندکی بصیرت و بینش به حقایق دارد می‌تواند به اشتباه این نویسنده پی ببرد، زیرا جده در داخل مکآن‌‌هایی است که پیامبر ج آن‌‌ها را تعیین نموده است، بنابراین هر‌کس بخواهد به جده بیاید لابد از یکی از مکآن‌‌های مذکور عبور می‌کند؛ یا از طریق هوا و یا دریا به برابر آن می‌رسد و همه می‌دانیم که گذر کردن بدون احرام از این اماکن برای کسانی که قصد حج یا عمره را دارند جایز نیست، به دلیل این که رسول الله ج هنگامی که مواقیت احرام را تعیین کرد فرمود: «هُنَّ لهنَّ، ولَمِنْ أتَي عَلَيْهِنَّ مِنْ غَيْرِ أهْلِهِنَّ، مِمَّنْ يُرِيْدُ الحَجّ أَوِ الْـعُمْرَةَ» [۱۰۴۰]. «میقات‌‌های یاد شده هم برای ساکنین فوق‌الذکر و هم برای کسانی که از آن اطراف، برای حج و عمره عازم می‌شوند معین شده است».

بنابراین حاجی و عمره کننده اجازه ندارد که از میقات‌‌های یاد شده تجاوز کند و بدون احرام به جده برود، چون جده، خودش داخل در مواقیت فوق‌الذکر است. از آنجا که برخی علما سال‌‌ها پیش اقدام به نوشتن رساله‌‌هایی کرده و فتوا داده‌اند که جده برای کسانی که به آنجا می‌روند میقات است، هیأت کبار علما بر آن شد تا بیانی‌های برای ابطال این بیانیه صادر نماید:

(پس از بررسی دلایل و بیانات علما درمورد مواقیت مکانی و مناقشه‌ی همه‌جانبه‌ی موضوع، «مجلس هیأت علمی علمای عالی رتبه» گزارشی تحت عنوان ذیل صادر کرد:

۱- فتوایی که برای میقات بودن جده برای مسافران هوایی و دریایی صادر شده است، فتوایی باطل و بی‌اصل و اساس است، زیرا آن فتوا بدون استناد از نص کتاب، سنت پیامبرج و یا اجماع سلف امت صادر شده و سابقاً هیچ یکی از علمای معتبر بدان فتوا نداده است.

۲- برای هیچ کسی که از طریق هوا یا دریا و یا خشکی از مواقیت یاد شده گذر می‌کند جایز نیست که بدون احرام این اماکن را پشت سر بگذارد، همان طور که ادله‌ی شرعی و فتوا‌های علما موید همین مطلب است. به خاطر وظیفه‌ی نصیحت، من و اعضای انجمن، صدور این گزارش را لازم می‌دانیم تا هیچ‌کس فریب نوشته‌‌های این رساله‌‌ها را نخورد.

و بالله التوفیق، وصلی الله وسلم علی نبینا محمد، وآله وصحبه وسلم

انجمن دایمی- فتوای شماره‌ی (۱۹۲۱۰). تاریخ: ۰۲/۱۱/۱۴۱۷

[۱۰۴۰] بخاری (۱۵۲۴).