فتاوای علمای حرمین در مورد مسائل فقهی معاصر

[۱۵]حکم تغییر جهت نذر

س: آیا انسان می‌تواند جهت نذر خود را بعد از مشخص نمودن در امری خاص تغییر دهد؟

ج: قبل از جواب به این سؤال، ذکر این مقدمه را لازم می‌دانم که نذر نمودن امری شایسته و جالب نیست؛ زیرا نذر نمودن یا مکروه است یا حرام. زیرا رسول الله ج از نذر نمودن نهی نموده و فرموده: «إِنَّهُ لَا يَأْتِي بِخَيْرٍ، إِنَّمَا يُسْتَخْرَجُ بِهِ مِنْ الْـبَخِيلِ» [۱۴۶۱]. «نذر هیچ خیری نمی‌آورد بلکه به وسیله آن مال بخیل بیرون آورده می‌شود».

باید دانست که خیری که امید آن می‌رود به سبب نذر نیست.

بسیاری از مردم چنین هستند که هنگامی که مریض شدند نذر می‌نمایند، که اگر الله تعالی آنان را شفا دهد فلان کار خیر را انجام می‌دهند، باید دانست که شفا یافتن مریض و پیدا شدن گمشده ربطی به نذر ندارد؛ یعنی نذر، سبب دفع آن مشکل نشده است؛ بلکه الله تعالی بیمار را شفا داده و گمشده را به صاحبش باز گردانده است.

باید متوجه بود که لطف و کرم الله تعالی بیشتر از آن است که هنگام درخواست، چیزی را با پروردگار شرط نمود.

شما باید از الله بخواهید که بیماری شما را شفا دهد، گمشدهء شما را بر گرداند، بدون اینکه نیازی به نذر باشد؛ زیرا نذر تأثیری ندارد، بسیاری از کسانی که نذر می‌کنند، هرگاه مشکلشان حل شد در وفای به نذر سهل انگاری می‌کنند و چه بسا آن را به کلی فراموش می‌کنند و باید دانست که عواقب این کار بسیار خطرناک است.

خداوند می‌فرماید: ﴿۞وَمِنۡهُم مَّنۡ عَٰهَدَ ٱللَّهَ لَئِنۡ ءَاتَىٰنَا مِن فَضۡلِهِۦ لَنَصَّدَّقَنَّ وَلَنَكُونَنَّ مِنَ ٱلصَّٰلِحِينَ٧٥ فَلَمَّآ ءَاتَىٰهُم مِّن فَضۡلِهِۦ بَخِلُواْ بِهِۦ وَتَوَلَّواْ وَّهُم مُّعۡرِضُونَ٧٦ فَأَعۡقَبَهُمۡ نِفَاقٗا فِي قُلُوبِهِمۡ إِلَىٰ يَوۡمِ يَلۡقَوۡنَهُۥ بِمَآ أَخۡلَفُواْ ٱللَّهَ مَا وَعَدُوهُ وَبِمَا كَانُواْ يَكۡذِبُونَ٧٧﴾ [التوبة: ۷۵ – ۷۷]. «و کسانى از آنان هستند که با خداوند پیمان بسته‌اند که اگر از فضل خویش به ما [چیزى ] بدهد، حتما صدقه مى دهیم و از درستکاران خواهیم بود (۷۵)آن گاه وقتى که خداوند از فضل خویش به آنان بخشید، در آن بخل ورزیدند و اعراض کنان روى برتافتند (۷۶)پس به [سزاى ] آنکه با خداوند در آنچه با او وعده کرده بودند خلاف کردند و به [کیفر] آنکه دروغ مى گفتند، [خداوند نیز] تا روزى که به لقاى او رسند، نفاق را در دلشان [سرانجام این کار] شان قرار داد (۷۷)».

بنابراین برای مؤمن شایسته نیست که نذر نماید.

در پاسخ سؤالی که مطرح شد این است که هرگاه انسان در موردی نذر نمود و به نظرش آمد که ادای نذر در جایی دیگر بهتر است، ثوابش بیشتر است و برای بندگان خدا سود بیشتری دارد می‌تواند جهت نذرش را تغییر دهد و نذرش را آنطور که بهتر است ادا کند، (دلیل جواز این کار این است که مردی نزد پیامبر اکرم ج آمد و گفت: یا رسول الله ج من نذر نموده ام که اگر الله تعالی فتح مکه را بر شما مقدر نماید به بیت المقدس بروم و در آنجا نماز بخوانم، پیامبر ج فرمود: «صَلِّ هاهُنا». «همین جا در مکه نماز بخوان»، آن مرد دوباره حرفش را تکرار نمود، پیامبر ج دوباره فرمود: «صَلِّ هاهُنا». «همین جا نماز بخوان»، آن مرد دوباره گفته‌اش را تکرار نمود، پیامبر ج فرمود: «شَأْنَكَ إذن». «هر طور که خودت دوست دارید».

این روایت دلالت می‌کند که انسان می‌تواند در پرداخت نذر مورد بهتر را انتخاب نماید و جهت نذرش را در بهترین جهت تغییر دهد.

شیخ ابن عثیمین – فتاوی المرأة، ص (۱۴۹، ۱۵۰)

[۱۴۶۱] تخریج حدیث در فتوای سابق گذشت.