فتاوای علمای حرمین در مورد مسائل فقهی معاصر

[۵۷] علاج بیماریهای روانی با خواندن دعا

س: اگر مسلمانی به بیماری‌های روانی گرفتار شود چکار کند؟ علاج شریعت در این مورد چیست؟

البته پزشکان این بیماری‌ها را فقط با دارو مداوا می‌کنند.

ج: بدون شک انسان به سبب ناراحتی از مسائل گذشته یا داشتن دغدغه برای آینده به بیماری‌های روانی مبتلا می‌شود، زیان بیماری‌های روانی برای بدن از بیماری‌های جسمی و ظاهری بیشتر است، مدوای این بیماری‌ها با امور شرعی یعنی با خواندن دعا و دم کردن موفقیت آمیزتر است.

از موارد علاج این بیماری دعایی است که در حدیث صحیح از ابن مسعود س روایت است که هیچ مؤمنی به غم و‌اندوهی مبتلا نمی‌شود و این دعا را می‌خواند؛ مگر آن که الله تعالى غم و‌اندوه و مشکل او را برطرف می‌سازد [۱۷۸۱]. «اللَّـهُمَّ إِنِّي عَبْدُكَ وَابْنُ عَبْدِكَ وَابْنُ أَمَتِكَ، نَاصِيَتِي بِيَدِكَ، مَاضٍ فِيَّ حُكْمُكَ عَدْلٌ فِيَّ قَضَاؤُكَ، أَسْأَلُكَ بِكُلِّ اسْمٍ هُوَ لَكَ سَمَّيْتَ بِهِ نَفْسَكَ أَوْ عَلَّمْتَهُ أَحَدًا مِنْ خَلْقِكَ أَوْ أَنْزَلْتَهُ فِي كِتَابِكَ أَوْ اسْتَأْثَرْتَ بِهِ فِي عِلْمِ الْـغَيْبِ عِنْدَكَ: أَنْ تَجْعَلَ الْـقُرْآنَ رَبِيعَ قَلْبِي وَنُورَ صَدْرِي وَجِلَاءَ حُزْنِي وَذَهَابَ هَمِّي».

خواندن این دعا معالج‌های شرعی است، همچنین خواندن این دعا «لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ سُبْحَانَكَ إِنِّي كُنْتُ مِنْ الظَّالِمِينَ [۱۷۸۲] برای اطلاع بیشتر به آنچه علما در مورد اذکار نوشته‌اند مراجعه کنید به کتاب «الوابل الصیب» از علامه ابن قیم و «الکلم الطیب» از شیخ الإسلام ابن تیمیه، و کتاب«الأذکار» از امام نووی، و کتاب «زاد المعاد» از علامه ابن قیم.

هرگاه ایمان ضعیف باشد، معتقد بودن به دوا‌های شرعی هم ضعیف می‌شود، اکنون مردم بر دارو‌های حسّی و ظاهری بیشتر از اسباب شرعی اعتماد می‌کنند، وقتی ایمان قوی بود دوا‌های شرعی کاملاً مؤثر بودند؛ بلکه تأثیر آن بیشتر از تأثیر دوا‌های حسّی بود. داستان مردی که پیامبر ج او را در جنگی فرستاد و آن‌‌ها نزد قومی از عرب آمدند، اما آن قوم آن‌‌ها را میهمانی نکردند، خواست خدا شد که سردار قبیله را ماری بگزد، آن‌‌ها به یکدیگر گفتند: نزد این گروه بروید شاید پیش آن‌‌ها دعا خوانی باشد، صحابه به آن‌‌ها گفتند: ما بر رئیس قبیله شما دعا نمی‌خوانیم؛ مگر آنکه این مقدار گوسفند به ما بدهید، گفتند: اشکالی ندارد آنگاه یکی از صحابه سوره فاتحه را بر کسی که مار او را گزیده بود خواند، و او چنان خوب شد و از جایش بلند شد. گویا که قبلاً او را با ریسمان بسته بودند و اکنون باز شد، سوره فاتحه بر آن مرد اثر کرد چون از قلبی سرچشمه می‌گرفت که آکنده از ایمان بود، وقتی که اصحاب بر گشتند، پیامبر ج به آن صحابی فرمود: «وَمَا أَدْرَاكَ أنها رُقْيَةٌ [۱۷۸۳] «از کجا دانستی که سوره فاتحه دعا است».

در زمان ما دین و ایمان مردم ضعیف شده است و مردم بر امور ظاهری اعتماد می‌کنند، اما در مقابل این‌‌ها گروهی از شیادان و شعبده بازان به میدان آمده‌اند که عقل مردم را به بازی گرفته‌اند و اموالشان را چپاول می‌کنند. مردم هم گمان می‌کنند این‌‌ها افراد نیک و صالحی هستند که برای شفای بیماری‌ها دعا می‌خوانند؛ اما در حقیقت آن‌‌ها کسانی هستند که با زرنگی، پول و مال مردم را چپاول می‌کنند. مردم یا جانب افراط را گرفته‌اند و می‌گویند: خواندن دعا هیچ تأثیری ندارد، و بعضی با شیادی و فریب عقل مردم را به بازی می‌گیرند و خود را به دروغ افرادی نیک و صالح معرفی می‌کنند تا برای خود موقعیتی به دست آورند، بعضی از مردم هم راه میانه را در پیش گرفته‌اند.

الشیخ ابن عثیمین-فتاوی العلاج بالقرآن

والسنة-الرقی و ما یتعلق بها، ص (۲۲، ۲۴).

[۱۷۸۱] أحمد (۱/۳۹۱،۴۵۲)، و أبویعلی (۵۲۹۷)، والبزار (۹۴۴)، وابن حبان (۹۷۲)، والطبرانی فی «الکبیر» (۱۰۳۵۲). قال فی «المجمع الزوائد» (۱۰/۱۳۶): «و رجال أحمد و أبی یعلی رجال الصحیح غیر أبی سلمة الجهنی، و قد وثقه ابن حبان». [۱۷۸۲] أحمد (۱/۱۷۰)، و الترمذی (۳۵۰۵)، و أبویعلی (۷۲۲)، والبزار (۱۱۶۳،۱۱۸۶)، والحاکم ۱/۵۰۵ (۱۸۶۲،۱۸۶۳) وَ ۲/۳۸۲،۵۸۳ (۳۴۴۴،۴۱۲۱) و صححه و وافقه الذهبی. و انظر: «مجمع الزوائد» ۱۰/۱۵۹. [۱۷۸۳] البخاری (۲۲۷۶،۵۰۰۷،۵۷۳۶،۵۷۴۹)، و مسلم (۲۲۰۱)؛ من حدیث أبی سعید الخدری س.