فتاوای علمای حرمین در مورد مسائل فقهی معاصر

[۳۸] حکم پرداخت مال زکات به صورت اجناس

س: آیا جایز است که مال زکات را به صورت کالای مصرفی و پوشاک پرداخت کنیم؟ آن هم هنگامی که می‌دانیم برای بعضی از خانواده‌‌های نادار خریدن اشیای مذکور اصلح و بهتر است، با توجه به این که امکان دارد که اگر پول نقد به آنان داده شود، آن را به گون‌های مصرف می‌کنند که بی‌فایده می‌شود.

ج: این مسئله بسیار مهم است و مردم به فهمیدن آن نیازمند‌اند: اگر به خانواده‌ی فقیری پول زکات بدهیم و آن‌‌ها این پول را با خرید وسایل تجملاتی و اشیای بی‌فایده مصرف کنند، آیا جایز است که نیاز‌های ضروری را خریداری نموه و به آنان تحویل دهیم؟ این مسئله نزد علما مشهور به عدم جواز است؛ یعنی می‌گویند: انسان اجازه ندارد که با مال زکات اجناس بخرد و به جای پول به مستمندان و ناداران بدهد. می‌گویند: چون پول برای فقیر مفید تر است و او می‌تواند به شکل دلخواه در آن تصرف نماید، برخلاف اجناس که چه بسا اصلاً بدان نیازی ندارد، و مجبور می‌شود که آن را با قیمت نازل بفروشد.

لیکن در این مسئله روش دیگری وجود دارد که اگر آن را به کار بندیم، عمل مذکور جایز می‌شود و آن این که: هرگاه ترسیدی که فلان خانواده‌ی فقیر مال زکات را در غیر ضروریات خود مصرف می‌کند، باید به سرپرست خانواده- پدر، مادر، برادر، عمو- گوشزد کن که: می‌خواهم زکات توزیع کنم، لذا چیز‌هایی که بدان نیاز دارید به من بگویید تا آن را برای تان بخرم. هر‌کس این روش را انتخاب کند عمل مذکور برایش جایز می‌شود، و زکات در جای خود به مصرف رسیده است.

شیخ ابن عثیمین- مجموعه فتاوی و رسائل (۱۸/۴۸۱)ف (۳۴۶)