فتاوای علمای حرمین در مورد مسائل فقهی معاصر

[۴۰] حکم بالا بردن مهریه‌ها

س: به کثرت مشاهده می‌شود که بسیاری از مردم مهریه‌ی دخترانشان را بالا می‌برند و هنگام ازدواج شرایط سختی را تعیین می‌کنند؛ آیا گرفتن این اموال حلال است یا حرام؟

ج: با توجه به احادیث نبوی اصل بر آن است که مقدار مهریه‌اندک باشد؛ و مردم در بالا بردن مهریه با هم رقابت نکنند؛ فلسفه‌ی این کار تسهیل امر ازدواج و حفظ عفاف و حیای دختران و پسران جوان است.

اولیای خانواده‌‌ها حق ندارند هنگام ازدواج فرزندانشان شرایطی را به نفع خودشان تعیین نمایند؛ زیرا آنان در این مورد هیچ کاره هستند و تمام حق و حقوق، متعلق به دختر است مگر تن‌‌ها پدر، که ایشان می‌توانند شرایطی را انتخاب کنند؛ اما مشروط به این که ضرری متوجه دختر نگردد و مانع ازدواج او نشود.

اما اگر پدر لطف بفرماید و هیچ گونه شرطی را به نفع خودش تعیین نکند برایش بهتر است.

الله تعالى می‌فرماید: ﴿وَأَنكِحُواْ ٱلۡأَيَٰمَىٰ مِنكُمۡ وَٱلصَّٰلِحِينَ مِنۡ عِبَادِكُمۡ وَإِمَآئِكُمۡۚ إِن يَكُونُواْ فُقَرَآءَ يُغۡنِهِمُ ٱللَّهُ مِن فَضۡلِهِ﴾ [النور: ۳۲]. «و زنان و مردان مجردِ خود و بردگان و کنیزان درستکارتان را همسر دهید... اگر تنگ دست باشند، الله تعالى آن‌ها را به فضل خویش بی‌نیاز خواهد کرد، و الله تعالى گشایشگر داناست».

رسول الله ج در حدیثی که عقبه بن عامرس روایت می‌کند می‌فرماید: «خَيْرُ الصِّدَاقِ أَيْسَرُهُ» [۱۳۴۳]. «بهترین مهریه آسانترین آن است». (یعنی مهریه‌ی پائین)

زنی خودش را به رسول الله ج هبه نمود (گفت: یا رسول الله مرا به عقد خویش درآور) پیامبر ج این زن را به ازدواج یکی از یارانش درآورد و به آن صحابی گفت: «الْـتَمِسْ وَلَوْ خَاتَمًا مِنْ حَدِيدٍ» [۱۳۴۴] . «چیزی به همسرتقدیم کن اگر چه هم انگشتری از جنس آهن باشد».

آن صحابی گفت یا رسول الله ج توانش را ندارم. پیامبر ج فرمود: آیا چیزی از قرآن بلدی؟ صحابی گفت: بله یا رسول الله مقداری از سوره‌‌های قرآن را یاد دارم. پیامبر ج فرمود: این زن را در مقابل آنچه از قرآن یاد داری به عقد تو درآورم.

مهریه‌ی زنان رسول الله ج پانصد درهم بود. تقریباً معادل یکصد و سی ریال سعودی.

مهریه‌ی دختران رسول الله ج چهارصد درهم بود، تقریباً معادل یکصد ریال سعودی.

الله تعالى می‌فرماید: ﴿لَّقَدۡ كَانَ لَكُمۡ فِي رَسُولِ ٱللَّهِ أُسۡوَةٌ حَسَنَةٞ﴾ [الأحزاب: ۲۱]. «قطعاً برای شما در [رفتار] رسول الله سرمشقی نیکو است».

هر مقدار که مخارج ازدواج کمتر و آسانتر باشد به همین نسبت حیا و عفت مردان و زنان بهتر حفاظت می‌شود و فواحش و منکرات کمتر می‌شود. و امت رسول الله ج بیشتر می‌شود.

به هر میزان که هزینه‌‌های ازدواج سنگینتر باشد و مردم در بالا بردن مهریه‌ی دختران خویش باهم به رقابت بپردازند، به همین میزان درصد ازدواج پایین می‌آید و زنا بیشتر می‌شود و جوانان پسر و دختر روی دست می‌مانند مگر تعداد‌اندکی.

به همه‌ی مسلمانان در تمام دنیا در هر کجا که هستند سفارش می‌کنم که در امر ازدواج آسان بگیرند، با همدیگر همکاری و تعاون داشته باشند، فقط به دادن ولیمه‌ی شرعی اکتفا نکنند. (زیرا ولیمه‌ی شرعی در حد یک گوسفند کفایت می‌کند و هزینه بردار هم نیست).

از عنوان کردن مهریه‌‌های سنگین جداً خودداری کنند و از تکلف در ولیمه بپرهیزند.

أصلح الله حال المسلمين جميعاً، وفقهم للتمسك با لسنة في كل شئٍ.

الشیخ ابن باز- کتاب الدعوة الفتاوی (۱) ص (۱۶۶-۱۶۸)

[۱۳۴۳] مستدرک حاکم ۲/۱۸۲ (۲۷۴۲) و صححه و وافقه الذهبی. و أخرجه أبوداود (۲۱۱۷) و ابن حبان (۴۰۷۲) بلفظ: «خيرُ النكاحِ أيسَرُه». [۱۳۴۴] تخریج حدیث در فتوای شماره ۳۸ این باب گذشت.