فتاوای علمای حرمین در مورد مسائل فقهی معاصر

[۲] حکم ترک حج نفلی، به خاطر رعایت و فرصت دادن به سایر مسلمانان

س: دل‌‌ها شیفته‌ی حج است؛ لیکن از مردم سخنانی می‌شنویم، نمی‌دانیم که این حرف‌‌ها صحت دارد یا نه؟

مردم می‌گویند: هر‌کس حج فرض را انجام داده است، باید فرصت را در اختیار دیگران قرار بدهد؛ این در حالی است که می‌دانیم که الله به ما دستور داده است که برای حج زاد و توشه فراهم کنیم. ولی ما نمی‌دانیم که این سخنان مردم صحت دارد یا نه؟

و اگر چنانچه، رفتن انسان به حج باعث نفع رسانی به دیگران می‌شود، آیا باز هم بهتر است که به حج نافله نرود و فرصت را به مسلمانان دیگر بدهد؟ رأی شما در این زمینه، چیست؟

ج: این گفتار درست نیست؛ یعنی آن‌‌هایی که می‌گویند: کسی که حج فرض را انجام داده است، برای ادای حج نفل نرود؛ بلکه این فرصت را در اختیار دیگران بگذارد، فتوای این‌‌ها صحیح نیست، چون احادیث دال بر فضیلت و ارزش حج هستند.

پیامبرج فرموده‌اند: «تَابِعُوا بَيْن الحَجِّ وَاْلعُمْرَةِ؛ فَإنَّهُماَ يَنْفَيِان اْلَفْقَر وَالذّنُوبَ كَماَ يَنْفِيِ اْلِكيْرُ خَبَثَ الْـحَدِيْد والذّهَبِ وَالْـفِضَّةِ» [۱۰۲۳]. «پی در پی به حج و عمره بروید، زیرا حج و عمره، فقر و گناهان را از بین می‌برود، آن گونه که دمِ آهنگر، ناخالصی آهن، طلا و نقره را می‌زداید».

ممکن است که انسان عاقل به حج برود و اذیت نشود و همین طور به دیگران آزار نرساند، به شرط آن که با مردم رفتار خوبی داشته باشد و اگر فرصت یافت تند برود و اگر جا تنگ بود رعایت حال خود و دیگران را بکند. به همین خاطر پیامبر اکرم ج هنگامی که از عرفه حرکت می‌کرد به مردم دستور می‌داد که با آرامش حرکت کنند و چنان افسار شتر را می‌کشید که سرش به رکاب پالانش می‌رسید و هرگاه راه گشادی را می‌دید، شترش را تندتر می‌راند. [۱۰۲۴] این حدیث دلیل بر این است که حاجی با مردم تعامل خوب داشته باشد و هرگاه راه تنگ باشد آهسته حرکت کند و بدین ترتیب نه خودش و نه دیگران اذیت می‌شوند.

از دیدگاه ما، انسان با استعانت از الله تعالى به حج برود، واجبات آن را انجام بدهد و کوشش کند که سبب اذیت و آزار دیگران نشود و خودش را نیز تا می‌تواند در زحمت نیندازد.

آری! اگر مصلحت دیگری که سودش بیشتر از حج باشد، مثلاً: مجاهدینی وجود داشته باشند که برای جهاد در راه الله به پول نیاز دارند، در این صورت جهاد از حج نافله، افضل است و باید پول‌‌هایی را که شخص می‌خواهد صرف حج نافله کند، این پول‌‌ها را برای مجاهدین راه الله صرف نماید. یا اگر مسلمانان دچار فقر و گرسنگی شدیدی شده‌اند، در این جا نیز شخص بایستی پولش را برای برطرف ساختن این مشکل خرج کند و از رفتن به حج صرف‌نظر کند.

ابن عثیمین – اللقاء الشهری (۱۶/۱۸)

[۱۰۲۳] مسند احمد (۱/۲۵، ۳۸۷)، ترمذی (۸۱۰)، ترمذی در مورد این حدیث گفته است: «حدیث حسن صحیح غریبٌ». نسائی (۲۶۲۹،۲۶۳۰) و ابن ماجه (۲۸۸۷). [۱۰۲۴] بخاری (۱۶۶۶، ۲۹۹۹، ۴۴۱۳) و مسلم (۱۲۷۸، ۱۲۸۶).