فتاوای علمای حرمین در مورد مسائل فقهی معاصر

[۴۳] لباسی که زن باید در جمع زنان بپوشد

س: بعضی از زن‌ها لباس‌‌های کوتاه و تنگ می‌پوشند که برجستگی‌های بدنشان را نمایان می‌کند، لباس‌‌های بدون آستین و لباس ‌هایی که سینه و پشت زن برهنه است و کاملاً نیمه عریان‌اند می‌پوشند، وقتی که آن‌‌ها را نصیحت می‌کنیم می‌گویند: این لباس‌ها را فقط در جمع زنان می‌پوشیم و آنچه زن باید در حضور زنان بپوشاند از ناف تا زانو است... حکم شرعی در این مورد چیست؟ دلایل قرآن و سنت را در این مورد بیان نموده و توضیح دهید که پوشیدن چنین لباس ‌هایی در حضور محارم چه حکمی‌دارد؟

ج: در حدیث صحیح از پیامبر ج روایت است که فرمود: «صِنْفَانِ مِنْ أَهْلِ النَّارِ لَمْ أَرَهُمَا: قَوْمٌ مَعَهُمْ سِيَاطٌ كَأَذْنَابِ الْـبَقَرِ يَضْرِبُونَ بِهَا النَّاسَ. وَنِسَاءٌ كَاسِيَاتٌ عَارِيَاتٌ، مَائِلَاتٌ مُمِيلَاتٌ، رُءُوسُهُنَّ كَأَسْنِمَةِ الْـبُخْتِ الْـمَائِلَةِ، لَا يَدْخُلْنَ الْـجَنة ولايَجِدْنَ رِيحَهَا، وَإِنَّ رِيحَهَا لَيُوجَدُ مِنْ مَسِيرَةِ كَذَا وَكَذَا». «دو گروه از اهل دوزخ‌اند. من آن‌‌ها را ندیده ام: «گروه نخست» قومی هستند که شلاق ‌هایی همچون دم گاو به دست دارند و با آن مردم را می‌زنند، (کنایه از ظالمان و ستمگران) «گروه دوم» زن‌هایی هستند که لباس به تن دارند؛ اما برهنه هستند، خود دچار فتنه شده و دیگران را به‌سوی فتنه می‌کشانند، موی سرشان همچون کوهان شتر است، این‌‌ها به بهشت راه نخواهند یافت و بوی آن نیز به مشام آن‌‌ها نخواهد رسید، در حالی که بوی بهشت از مسافت‌های بسیار دور به مشام می‌رسد» [۱۹۴۱].

علما در تفسیر «کاسیات عاریات» می‌گویند: مراد زن‌هایی هستند که لباس دارند اما برهنه‌اند، گفته‌اند: آن‌‌ها زن‌هایی هستند که لباس‌‌های تنگ می‌پوشند یا لباس نازک می‌پوشند که از زیر لباس بدنشان ظاهر است، یا لباس‌‌های کوتاه می‌پوشند.

شیخ الاسلام ابن تیمیه گفته: در دوران پیامبر ج لباس زن‌ها در خانه لباسی بوده که تمام بدنشان را می‌پوشانده جز قدم‌‌ها و کف دست‌ها اما وقتی به بازار می‌رفتند، زنان صحابه لباس‌‌های گشادی می‌پوشیدند که بر زمین کشیده می‌شد. پیامبر ج به آن‌‌ها اجازه داده بود که به‌اندازهء یک ذراع لباس هایشان را از قدمهایشان پائین‌تر بگذارند. اما حدیثی که برای بعضی از زنان شبهه ایجاد کرده که پیامبر ج فرموده است: «لَا تَنْظُرْ الْـمَرْأَةُ إِلَى عَوْرَةِ الْـمَرْأَةِ وَلَا يَنْظُرْ الرَّجُلُ إِلَى عَوْرَةِ الرَّجُلِ». «زن، به عورت زن، نگاه نکند، و مرد، به عورت مرد، نگاه نکند [۱۹۴۲]».

کسانی که فکر می‌کنند عورت زن، که باید از نگاه زن‌ها پوشیده باشد، از ناف تا زانو است؛ در جواب باید گفت: که پیامبر ج از نگاه کردن زن، به عورت زن، نهی فرموده چون لباس زن گشاد است؛ اما ممکن است گاهی در حین انجام کاری عورتش نمایان شود، بنابراین زن نباید به عورت زن نگاه کند. آیا وقتی که پیامبر ج فرموده: مرد به شرمگاه و عورت مرد، نگاه نکند آیا مگر صحابه، لباسی می‌پوشیدند که فقط از ناف تا زانو بود؟!

آیا مگر، معقول است که زن در جمع زنان با لباسی حاضر شود که فقط از ناف تا زانو را می‌پوشاند؟! هیچ کسی چنین چیزی نگفته است. این فقط عادت زنان کفار است. پس آنچه برای بعضی از زنان شبهه ایجاد کرده، اصل و اساسی ندارد؛ یعنی آنچه بعضی از زنان از حدیث مذکور، فهمیده‌اند صحت ندارد. بنابراین معنای حدیث ظاهر و آشکار است؛ پیامبر ج نفرموده که لباس زن از ناف تا زانو است.

پس زنان باید از خدا بترسند و خود را به حیا آراسته کنند که این کار از اخلاق زن و از ایمان اوست، چنان که پیامبر ج می‌فرماید: «الْـحَيَاءُ شُعْبَةٌ مِنْ الْـإِيمَانِ» «حیا شعب‌های از ایمان است [۱۹۴۳]».

همان طور که زن در حیا، ضرب المثل است، و گفته می‌شود: «أحيا من العذراء فی خدرها» «از دوشیزه، در حجله و پرده با حیاتر است» ما سراغ نداریم حتی کسی از زنان جاهلیت، لباسی بر تن کند که فقط از ناف تا زانو را بپوشانند. آن‌‌ها این کار را نه نزد زن‌ها می‌کردند و نه نزد مردان. پس زن‌هایی که می‌گویند: فقط از ناف تا زانو نزد زنان پوشیده شود آیا می‌خواهند که زنان مسلمین، از زنان دورانِ جاهلیت بدتر و زشت تر باشند؟!

خلاصه این که لباس، یک چیز است و نگاه کردن به عورت چیزی دیگر است؛ لباسی که زن در حضور زنان باید بپوشد، این است که باید تمام بدنش را بپوشاند، جز کف دست‌ها و قدم‌ها دستور شریعت نیز همین است. بنابراین اگر نیازی بود که لباسش را بالا بزند می‌تواند تا زانو آن را بالا بزند. همچنین اگر نیاز بود می‌تواند آستین‌‌ها را تا بازو بالا بزند، اما این که چنین لباس کوتاهی بپوشد، خیر، حدیث پیامبر ج به هیچ صورتی بر چنین امری دلالت نمی‌کند. بنابراین، حدیث، نگاه کننده را مخاطب قرار داده است نه نگاه شونده را.

پیامبر ج به ذکر حدود لباس نپرداخته است، و نفرموده که لباس زن از ناف تا زانو است. اما حدود نگاه کردن محارم زن به او مانند حدود نگاه کردن زن به زن است، یعنی زن می‌تواند در حضور محرم قسمت ‌هایی از بدنش را نمایان کند که برای زن‌ها نمایان می‌کند، بنابراین سر و گردن و قدم پا‌ها و کف دست‌ها و ساعد و ساق پا و امثال آن، اگر برهنه باشند اشکالی ندارد؛ اما زن لباس کوتاه نپوشد.

فتوا با امضای شیخ ابن عثیمین- ۲۰/۱۱ /۱۴۱۴ هـ

[۱۹۴۱] تخریج در فتوای سابق گذشت. [۱۹۴۲] مسلم (۳۳۸)، و أبو داود (۴۰۱۸)، و الترمذی (۲۷۹۳)، و ابن ماجه (۶۶۱). واللفظ له. [۱۹۴۳] بخاری (۹)، و مسلم (۳۵). بزیادة فی أوله.