فتاوای علمای حرمین در مورد مسائل فقهی معاصر

[۷۹] نحوه تأدیب همسر نافرمان

س: مردی به منظور تأدیبِ همسرش، رختخواب او را ترک کرده؛ تا چه مدتی می‌تواند از این شیوه با همسرش رفتار کند؛ بخصوص که اگر این شیوه، مفید واقع نشود؟

ج: الله سبحانه و تعالی به منظور تأدیب همسران نافرمان سه مرحله، در قرآن ذکر فرموده:

۱- ﴿وَٱلَّٰتِي تَخَافُونَ نُشُوزَهُنَّ فَعِظُوهُنَّ﴾. «و زنانی را که از سرکشی و سرپیچی ایشان بیم دارید، پند و اندرز دهید. (و اگر مؤثر واقع نشد)».

۲- ﴿وَٱهۡجُرُوهُنَّ فِي ٱلۡمَضَاجِعِ﴾. «از همبستری با آنان خودداری کنید و بستر خویش را جداکنید. (و اگر مؤثر واقع نشد)».

۳- ﴿وَٱضۡرِبُوهُنَّ﴾ [النساء: ۳۴]. «آنان را تنبیه کنید و کتک مناسبی بزنید».

مرحله‌ی اخیر، در صورتی است که دو گزینه‌ی اول، نتیجه بخش نباشد.

در این مرحله، مرد می‌تواند همسرش را تنبیه بدنی کند، اما تنبیهی که همسر، اظهار درد و ناراحتی نکند؛ زیرا هدف از زدن، تأدیب و تربیت است، این مورد اخیر فقط در شرایط ویژه و بحرانی، قابل اجرا است؛ به دلیل این که در احادیث داریم: «لأن الرسول ج أنکر أن يَجْلِدَ الرجلُ امرأَتَهُ جَلْدَ العبد ثم يُضَاجِعها» [۱۳۶۱]. «رسول الله ج ناگوار می‌دانست که مردی همسرش را همچون برده تنبیه کند و سپس با او بر یک رختخواب بخوابد».

زیرا ضرب و شتم همسر نازنین امری نابجا و غیر فطری است، چگونه می‌توان تصور نمود که مردی با همسرش درگیری فیزیکی داشته باشد و لحظاتی بعد عاشقانه در آغوش همدیگر بخوابند؟! این غیرقابل تصور است، بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که گزینه‌ی اخیر (تنبیه بدنی) که قرآن آن را تجویز فرموده، کاملاً بجاست؛ امّا به عنوان آخرین راه حل و به صورت ملایم، به قصد تأدیب همسر؛ اگر این گزینه، مفید واقع شد چه بهتر، و اگر جواب نداد، قرآن موضوع حکمیت و داوری را پیشنهاد می‌کند که یک داور از طرف زن و یکی از طرف مرد در میان این زن و مرد ناسازگار، در کمال عدالت و رعایت تقوا صلح و آشتی ایجاد کنند.

الله تعالی می‌فرماید: ﴿إِن يُرِيدَآ إِصۡلَٰحٗا﴾ [النساء: ۳۵]. اگر این دو داور جویای اصلاح باشند الله تعالی آن دو را ﴿يُوَفِّقِ ٱللَّهُ بَيۡنَهُمَآ﴾ موفق می‌گرداند.

شیخ ابن عثیمین- لقاءات الباب المفتوح (۱۰۴۷)

[۱۳۶۱] بخاری (۶۰۴۲،۵۲۰۴،۴۹۴۲)، مسلم (۲۸۵۵) مانند آن.