[۱۹] حکم بلند کردن ریش
س: - آیا بلند نگه داشتن ریش واجب است، یا صرفاً مشروع است؟
- آیا تراشیدن ریش گناه و اخلال در امر دین محسوب می‌شود؟
- آیا تراشیدن ریش و نگه داشتن سبیل جایز است؟
ج: در پاسخ به این سؤالات می‌گوییم: ابن عمر س از پیامبر ج روایت کرده است: «خَالِفُوا الْـمُشْرِكِينَ، أَحْفُوا الشَّوَارِبَ وأَوْفُوا اللِّحَى» [۶۰۴]. «به منظور مخالفت با مشرکین سبیل‌تان را کوتاه نموده و ریش‌تان را آزاد بگذارید».
در صحیح مسلم آمده است: «جُزُّوا الشَّوَارِبَ وَأَرْخُوا اللِّحَى، خَالِفُوا الْـمَجُوسَ» [۶۰۵]. «سبیل‌‌ها را قطع کنید، ریش‌‌ها را آزاد بگذارید و با این کار مخالفت خود را به مجوس نشان دهید».
امام نسائی با اسناد صحیح در سنن خود از زید‌بن‌أرقم حدیثی از پیامبر ج تخریج کرده است: «مَنْ لَمْ يَأْخُذْ مِنْ شَارِبِهِ فَلَيْسَ مِنَّا». [۶۰۶]
«هرکس سبیلش را کوتاه نکند از ما نیست»
علّامه‌ی بزرگ و حافظ مشهور ابو محمد‌بن‌حزم گفته است: «علما اتفاق نظر دارند بر این‌که کوتاه کردن سبیل و آزاد گذاشتن ریش فرض است» [۶۰۷]
در باب کوتاهی سبیل و بلند نگه داشتن ریش و رسیدگی به آن احادیث پیامبر و کلام علما، بی‌شمار است که احتساب همه‌ی آن‌‌ها میسّر نیست. از احادیث سابق و همچنین از نقل اجماع توسط ابن‌حزم رحمه الله علیه پاسخ سؤالات سه‌گانه بطور خلاصه چنین است: آزاد گذاشتن ریش فرض است و به‌هیچ عنوان خلاف آن جایز نیست، زیرا پیامبر ج به این کار امر فرموده و امر ایشان ج برای وجوب است، کما این‌که الله تعالى فرموده است: ﴿وَمَآ ءَاتَىٰكُمُ ٱلرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَمَا نَهَىٰكُمۡ عَنۡهُ فَٱنتَهُواْ﴾ [الحشر: ۷]. «چیزهایی را که پیامبر برای شما- از قبیل احکام- آورده است اجرا کنید و از چیزهایی که شما را از آن بازداشته است دست بکشید».
کوتاه کردن سبیل واجب است و البته افضل آن است که خیلی زیاد کوتاه شود و بلند کردن سبیل جایز نیست، چون این کار مخالفت با پیامبر ج است که فرمودند:
«قُصُّوا الشَّوَارِبَ» - سبیل را کوتاه کنید- [۶۰۸].
«جُزُّوا الشَّوَارِبَ» - سبیل‌‌ها را قطع نمایید-
«مَنْ لَمْ يَأْخُذْ مِنْ شَارِبِهِ فَلَيْسَ مِنَّا» - هرکس سبیل خود را کوتاه نکند از ما نیست-
همه‌ی این الفاظ در احادیث صحیح از پیامبر ج نقل شده‌اند، بویژه در لفظ آخری وعید سختی در مورد سبیل آمده است؛ این ایجاب می‌کند که مسلمانان از آنچه که الله تعالى و پیامبرش نهی کرده‌اند باید پرهیز کنند و به اطاعت و دستور الله تعالى و پیامبرش مبادرت ورزند. از این معلوم می‌شود که گذاشتن و بلند کردن سبیل از جمله‌ی معاصی و گناهانی است که موجب تضعیف ایمان می‌گردد، و بیم آن می‌رود که با توجه به نافرمانی‌‌ها وقت فرود آمدن عذاب الهی فرا رسد. دراز کردن سبیل مشابهت با مجوس و مشرکین است و پیامبر ج به ما دستور داد تا به منظور مخالفت با آنان برعکس عمل کنیم: «مَنْ تَشَبَّهَ بِقَوْمٍ فَهُوَ مِنْهُمْ» [۶۰۹]. «کسی که خود را به صورت قومی نشان دهد جزو آن قوم محسوب می‌آید».
امیدوارم این پاسخ کافی و قانع‌کننده باشد.
شیخ ابن باز- مجموعه فتاوا و مقالات مختلف (۳/۳۶۲، ۳۶۳).
[۶۰۴] بخاری (۵۸۹۲، ۵۸۹۳) و مسلم (۲۵۹) الفاظ از مسلم است. [۶۰۵] مسلم (۲۶۰) [۶۰۶] نسائی (۱۳،۵۰۴۷) و ترمذی (۲۷۶۱). ترمذی در مورد حدیث مذکور گفته است: «حسن صحیح». [۶۰۷] المحلّی – از ابن‌حزم- (۲/۲۲۰). [۶۰۸] احمد (۲/۲۲۹) با اسناد حسن. طبرانی در «الاوسط»- (۹۴۲۶) و «الکبیر» (۱۱۳۳۵، ۱۱۷۲۴) [۶۰۹] تخریج حدیث مذکور در فتوای ۱۴ از همین باب گذشت.