فتاوای علمای حرمین در مورد مسائل فقهی معاصر

[۱۹۵] چگونه از آنچه کفار دارند بدون این که مرتکب عمل ناروا شویم؛ استفاده کنیم؟

س: چگونه از آنچه کفار دارند استفاده کنیم بدون این که مرتکب عمل نامشروعی شویم؟آیا مصالح مرسله در این نقشی دارد؟

ج: آنچه را که دشمنان ما و دشمنان الله، (کفار) انجام می‌دهند به سه دسته تقسیم می‌شود:

اول: عبادات دوم: عادات (رسم‌ها) سوم: صنعت و فنون

عبادات: بدیهی است که برای هیچ مسلمانی جایز نیست در عبادت با کفار مشابهت داشته باشد لذا هر‌کس در عبادت با کفارمشابهت داشته باشد درخطر بزرگی قرار دارد و چه بسا که منجر به کفر و خروج از دایره‌ی اسلام شود.

اما در عادات (رسم‌ها): مانند لباس وغیره نیزمشابهت با آن‌‌ها حرام است.

زیرا پیامبر ج می‌فرماید: «مَن تَشَبَّهَ بِقَومٍ فَهُوَ مِنهُم» [۳۲۴]. «هر‌کس خود را شبیه قومی‌کند از آن‌هاست».

اما صنعت و فنون که درآن منفعت و مصالح عموم است، اشکالی ندارد آنچه را که آن‌‌ها اختراع کردند یاد بگیریم و مورد استفاده قرار دهیم از نوع تشبیه به کفار نیست از این جهت که مشارکت در کار‌های مفید است اگر کسی چنین اقدامی‌کند شبیه به کفار نمی‌شود در نتیجه اشکالی در آن نیست.

ما می‌گوییم: شایسته نیست که مصالح مرسله دلیل مستقلی قرار گیرد. بلکه می‌گوییم: اگر بعد از بررسی و تحقیق به این نتیجه رسیدیم که جزو مصالح عمومی است و شریعت به صحت و قبول آن گواهی داده است از شریعت است و اگر بطلان آن به گواهی شریعت اثبات شد از مصالح مرسله نیست، هرچند انجام دهنده‌ی آن تصور کند که از مصالح مرسله است. اگر نه از این باشد ونه از آن، به اصل خود ارجاع داده می‌شود تا روشن شود اگر آن مسئله از عبادات باشد، که اصل در عبادات منع است اما اگر از غیر عبادات باشد، اصل در آن‌‌ها حلال بودن است، به این ترتیب مصالح مرسله دلیل مستقلی در شریعت نیست.

شیخ ابن عثیمین مجموع فتاوای و رسایل (۳/۴۰)

[۳۲۴] تخریج آن گذشت درفتاوای (۱۵۹).