فتاوای علمای حرمین در مورد مسائل فقهی معاصر

[۱۲۰] حکم قطع رابطه با کسی که از دیگران غیبت می‌کند

س: دوستی دارم که بسیاری از وقت‌‌ها با آبروی مردم بازی می‌کند و غیبت می‌نماید، او را نصیحت کرده ام اما بی‌فایده است، ظاهراً او به این کار عادت کرده است، البته گاهی در مورد مردم از روی حسن نیت سخن می‌گوید، آیا قطع رابطه با ایشان جایز است؟

ج: سخن گفتن در مورد مردم به گون‌های که دوست ندارند غیبت و حرام می‌باشد؛ بلکه از گناهان کبیره است؛‌ چون خداوند متعال می‌فرماید: ﴿وَلَا يَغۡتَب بَّعۡضُكُم بَعۡضًاۚ أَيُحِبُّ أَحَدُكُمۡ أَن يَأۡكُلَ لَحۡمَ أَخِيهِ مَيۡتٗا فَكَرِهۡتُمُوهُۚ وَٱتَّقُواْ ٱللَّهَۚ إِنَّ ٱللَّهَ تَوَّابٞ رَّحِيمٞ﴾ [الحجرات: ۱۲]‌. «و غیبت یکدیگر را نکنید آیا کسی از شما دوست دارد که گوشت برادر مرده‌اش را بخورد قطعاً آن را نمی‌پسندید و از خدا بترسید، بیگمان خداوند توبه پذیر مهربان است».

مسلم در صحیح خود از ابو هریره س و او از پیامبر ج روایت می‌کند که فرمود: «أَتَدْرُونَ مَا الْـغِيبَةُ؟ " قَالُوا: اللهُ وَرَسُولُهُ أَعْلَمُ، قَالَ: " ذِكْرُكَ أَخَاكَ بِمَا يَكْرَهُ "، قِيلَ: أَفَرَأَيْتَ إِنْ كَانَ فِي أَخِي مَا أَقُولُ؟ قَالَ: " إِنْ كَانَ فِيهِ مَا تَقُولُ: فَقَدْ اغْتَبْتَهُ، وَإِنْ لَمْ يَكُنْ فِيهِ مَا تَقُولُ: فَقَدْ بَهَتَّهُ». «آیا می‌دانید غیبت چیست؟ گفتند: خدا و پیامبرش بهتر می‌دانند، فرمود: یاد کردن شما از برادرت به گون‌های که نمی‌پسندد، گفتند: اگر عیبی را که می‌گوییم در برادرم وجود داشته باشد؟ فرمود: اگر آنچه می‌گویی در او باشد او را غیبت کرد‌های و اگر نباشد به او تهمت زده ای [۱۶۶۴]».

در حدیث صحیح از پیامبر ج روایت است که فرمود: «لَمَّا عُرِجَ بي مَرَرْتُ بِقَومٍ لَهُمْ أظْفَارٌ مِنْ نُحَاسٍ يَخْمِشُونَ وُجُوهَهُمْ وَصُدُورَهُمْ؛ فَقُلْتُ: مَنْ هؤُلاءِ يَا جِبرِيلُ؟ قَالَ: هؤُلاءِ الَّذِينَ يَأكُلُونَ لُحُومَ النَّاسِ وَيَقَعُونَ في أعْرَاضِهِمْ» [۱۶۶۵]. «وقتی به معراج رفتم از کنار گروهی عبور کردم که ناخن‌‌های مسی داشتند که چهره‌‌ها و سینه هایشان را با آن می‌خراشیدند؛ گفتم:‌ای جبرئیل این‌‌ها چه کسانی هستند؟ گفت: اینان کسانی هستند که گوشت مردم را می‌خورند و عزت و آبروی مرد مردم را می‌برند»، ابن مفلح [۱۶۶۶] می‌گوید اسناد این روایت صحیح است.

ابن مفلح می‌گوید: ابو داود با اسناد حسن از ابوهریره و او از پیامبر ج روایت می‌کند که فرمود: «إِنَّ مِنْ أَرْبَى الرِّبَا الِاسْتِطَالَةَ فِي عِرْضِ الْـمُسْلِمِ بِغَيْرِ حَقٍّ». «بدترین ربا خواری توهین ناحق به آبروی مسلمان است [۱۶۶۷]».

بر شما و برمسلمین واجب است که با کسی که غیبت مسلمین را می‌کند همنشین نشوی، و چنین فردی را نصیحت کنی و به او اعتراض نمایی و او را از این کار باز داری، چون پیامبر ج می‌فرماید: «مَنْ رَأى مِنْكُمْ مُنْكَراً فَلْيُغَيِّرْهُ بِيَدِهِ، فَإنْ لَمْ يَسْتَطِعْ فَبِلِسَانِهِ، فَإنْ لَمْ يَسْتَطِعْ فَبِقَلْبِهِ، وَذَلِكَ أضْعَفُ الإيمَانِ». «هر کسی از شما منکری را دید باید آن را با دستش تغییر دهد و اگر نتوانست با زبانش و اگر نتوانست با قلبش آن را انکار کند و این از همه، ایمانش ضعیف تر است [۱۶۶۸]».

اگر او نپذیرفت همنشینی با او را ترک کن؛ چون ترک او انکار و اعتراض کامل به اوست.

شیخ ابن باز – فتاوی هیئة‌ کبار العلماء ۲/۹۴۶.

[۱۶۶۴] مسلم ۲۵۸۹. [۱۶۶۵] احمد ۳/۲۲۴ و ابو داود ۴۸۷۸ و طبرانی در الاوسط ۸ و بیهقی در شعب الایمان ۶۷۱۶ روایت کرده است و آلبانی در صحیح سنن ابو داود ۴۰۸۲ آن را صحیح دانسته است . [۱۶۶۶] الآداب الشرعية ۱/۳۱ مانند آن. [۱۶۶۷] احمد ۱/۱۹۰ و ابو داود ۴۸۷۶ و ابن ابی شیبه ۲۲۰۰۵ مسند البزار ۳۷۴۳،۱۲۶۴ طبرانی در «الکبیر» ۳۵۷ و «الأوسط» ۷۱۵۱،۶۱۳۱ بیهقی در «الکبری» ۲۰۹۱۶ قال الهیثمی فی «المجمع»۸/۱۵۰: «رواه أحمد و البزار، و رجال أحمد رجال الصحیح غیر نوفل بن مساحق، و هو ثقة» وانظر:«فیض القدیر» ۲/۵۳۲،۵۳۱ (۲۴۷۲). [۱۶۶۸] مسلم ۴۹.