فتاوای علمای حرمین در مورد مسائل فقهی معاصر

[۲۲۹] حکم سوگند به غیر الله

س: حکم سوگند به غیرالله چیست؟ آیا سوگند به غیر الله شرک است یا خیر؟

ج: سوگند به غیر الله شرک و حرام است، برابر است که سوگند به پادشاه یا پیامبر ج یا ولی و یا هر مخلوقی از مخلوقات باشد.

چون ابن عمر ب روایت می‌کند که: پیامبر ج عمربن خطاب س را در حالی در لشکر یافت که به پدرش‌سوگند می‌خورد، پیامبر ج آنان را صدا‌کرد و فرمود: «أَلَا إِنَّ اللَّـهَ ﻷ يَنْهَاكُمْ أَنْ تَحْلِفُوا بِآبَائِكُمْ، فَمَنْ كَانَ حَالِفًا فَلْيَحْلِفْ بِاللَّـهِ أَوْ لِيَصْمُتْ» [۴۰۵]. «هان! بدانیدکه الله تعالى شما را از سوگند به پدران‌تان نهی‌می‌کند لذا هر کسی که ‌‌‌می‌خواهد سوگند یاد کند به نام الله سوگند یاد کند یا سکوت نماید».

در روایتی دیگر عبدالله‌بن‌عمر ب روایت می‌کند که رسول الله ج فرمود: «مَن كان حالفًا فلا يَحلِف إلّا بالله». «هرکس می‌خواهد سوگند یادکند فقط به نام الله سوگند یادکند،) راوی می‌گوید: قریش به نام پدرانشان سوگند یاد می‌کردند. رسول الله ج فرمود: «لاتَحلِفُوا بآبائكم». «به نام پدران‌تان سوگند یاد نکنید» [۴۰۶].

لذا پیامبر ج از سوگند به غیر الله نهی کرده است و اصل در صیغه‌‌های نهی، تحریم است. از پیامبر ج ثابت است که سوگند به غیر الله را شرک دانسته است. احمد با سند صحیح روایت می‌کندکه عمربن خطاب س گوید: پیامبر ج فرمود: هرکس به چیزی غیر از الله‌سوگند یاد کند، قطعاً شرک ورزیده است [۴۰۷].

درحدیثی از ابن عمر  به روایت و تحسین ترمذی و تصحیح حاکم آمده ‌که پیامبر ج فرمود: «من حلف بشيء دُونَ اللهِ فَقَد أشرَك». «هرکس به غیر الله سوگند یاد کند، قطعاً کفر یا شرک ورزیده است» [۴۰۸].

علما این را بر شرک اصغر حمل‌کرده و گفته‌اند: این، کفر و یا کمتر از کفر اکبراست. که‌فاعل‌‌آن از دین خارج می‌گردد. پس سوگند به غیر الله از بزرگ‌ترین‌گناهان‌است. و ‌به همین جهت ابن مسعود می‌گوید: اگر به نام‌الله‌سوگند ‌‌به دروغ یادکنم برایم از سوگند‌راست به غیر الله محبوب‌تر است! و روایت ابو هریره س از پیامبر ج این موضوع را تأیید می‌کند که پیامبر ج فرمود: «مَنْ حَلَفَ مِنْكُمْ فَقَالَ فِي حَلِفِهِ: بِاللَّاتِ وَالْـعُزَّى فَلْيَقُلْ: لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّـهُ، وَمَنْ قَالَ لأخيهِ تَعَالَ أُقَامِرْكَ فَلْيَتَصَدَّقْ» رواه مسلم و غیره،«هرکس به لات و عزی سوگند یاد کند باید «لا اله الا الله» بگوید، و هرکس به دوستش بگوید: بیا قمار بازی‌کنیم، باید صدقه بدهد» [۴۰۹].

پیامبر ج هرمسلمانی را که با لات‌ و عزی‌سوگندیاد‌کند دستور داده است لا اله الا الله بگوید (یعنی: تجدید ایمان‌کند). زیرا سوگند به غیر الله با کمال توحید منافات دارد و در این کار به وسیله سوگندکه مخصوص الله است به غیر الله تعظیم شده است.

آن‌چه در احادیث در مورد سوگند به پدران آمده است قبل از نهی و براساس عادات جاهلی عرب قبل از اسلام بوده است.

وبالله التوفیق و صلی الله علی نبینا محمد و آله و صحبه و سلم

انجمن دایم پژوهش‌‌های علمی و افتا (۱/۲۲۶، ۲۲۷)

[۴۰۵] بخاری (۲۶۷۹- ۶۱۰۸ – ۶۶۴۶) – مسلم (۱۶۴۶). [۴۰۶] بخاری (۳۸۳۶) مسلم (۱۶۴۶). [۴۰۷] احمد (۱/۴۷) عبدالرزاق در مصنف خود – ۱۵۹۲۶ – حاکم ۱/۵۲ (۱۶۷- ۱۶۸) ضیاءالمقدسی در المختارة – ۲۰۵-۲۰۷ – با سند صحیح. [۴۰۸] احمد (۲/۱۲۵) ابوعوانه در مسند (۵۹۶۷) ترمذی (۱۵۳۵) و گوید: حدیث حسن است. بیهقی در کبری (۱۹۶۱۴) حاکم – (۴/۲۹۷) (۷۸۱۴) ذهبی صحیح و موافقت کرده است. [۴۰۹] بخاری (۴۸۶۰) مسلم (۱۶۴۸).