فتاوای علمای حرمین در مورد مسائل فقهی معاصر

[۸۱ ] جواز احتیاط از چشم خوردن و کیفیت آن

س: آیا با وجود نبوت چشم زدگی در احادیث، مسلمان باید از چشم خوردن احتیاط؟ آیا احتیاط از این امر با توکل بر خداوند مخالف است؟

ج: در حدیث آمده است: «الْـعَيْنُ حَقٌّ، وَلَوْ كَانَ شَيْءٌ سَابَقَ الْـقَدَرَسَبَقَتْهُ الْـعَيْنُ، وَإِذَا اسْتُغْسِلْتُمْ فَاغْسِلُوا [۱۸۲۸] «چشم زخم حق است، و اگر چیزی بود که از تقدیر پیشی بگیرد چشم زخم از آن پیشی می‌گرفت، و هرگاه از شما خواسته شد (برای شفای کسی که چشم زخم خورده) غسل کنید (تا آب غسل شمار ا به منظور شفا و بهبودی بر روی خود بریزد) این کار را انجام دهید».

و چشم یعنی اصابت نظر انسان به اشیاء و تلف شدنش به سبب آن، اما باید دانست چشم اثر نمی‌کند مگر به حکم و تقدیر الهی. کیفیت چشم زخم این است که بعضی از مردم شرّ هستند و از نگاهشان و درونشان مواد سمیّ و مضّری به دیگران اصابت می‌کندف و به حکم خداوندی به آن‌‌ها آسیب می‌رساند. شما می‌توانید از چشم خوردن احتیاط کنیدو از اسبابی استفاده کنید که شما را از شرّ چشم بد حفاظت می‌کند. از جمله‌ی این اسباب، استعاذه و خود را در پناه الله تعالی قرار دادن است.

پیامبرج حسن و حسین را در پناه خداوند قرار می‌داد [۱۸۲۹]. پیامبرج از جن‌‌ها و چشم انسان به خدا پناه می‌برد [۱۸۳۰].

جبرئیل پیامبرج را برای مصونیت از چشم بد دم می‌کرد و می‌گفت: «بِاسْمِ اللَّـهِ أَرْقِيكَ مِنْ كُلِّ شَيْءٍ يُؤْذِيكَ؛ مِنْ شَرِّ كُلِّ نَفْسٍ أَوْ عَيْنِ حَاسِدٍ اللَّـهُ يَشْفِيكَبِاسْمِ اللَّـهِ أَرْقِيكَ» [۱۸۳۱]. «به نام الله تو را دم می‌کنم از شرّ هر چیزی که تو را آزار می‌دهد و از شرّ هر کس، یا چشم حسادت کنند‌های خداوند تو را شفا بدهد، به نام الله تو را دم می‌کنم».

پس انسان این دعا‌ها را بخواند و از اسبابی که او را از اصابت چشم حفاظت می‌نماید استفاده کند، و اگر مورد اصابت چشم قرار گرفت به علاج آن بپردازد.

هرگاه انسانی را متهم کرد که او را چشم زده است از او بخواهد که لباس‌هایش را بشوید و آن آب را روی خود بریزد. چون در حدیث آمده است: «وَإِذَا اسْتُغْسِلْتُمْ فَاغْسِلُوا [۱۸۳۲] «هرگاه از شما که چشم زده اید خواسته شد که غسل کنید، این کار را انجام دهید».

الشیخ ابن جبرین – الکنز الثمین (۱/۲۳۲، ۲۳۳).

[۱۸۲۸] تخریج در فتوای سابق گذشت، در فتوای۷۶. [۱۸۲۹] بخاری (۳۳۷۱). [۱۸۳۰] الترمذی (۲۰۵۸)، و النسائی (۵۴۹۶)، و ابن ماجه (۳۵۱۱) و قال الترمذی: «حسن غریب». [۱۸۳۱] مسلم (۲۱۸۶). [۱۸۳۲] تخریج در فتوای سابق گذشت، در فتوای۷۶.