فتاوای علمای حرمین در مورد مسائل فقهی معاصر

[۶۰] پاسخ به شبهاتی پیرامون بی‌حجابی و اختلاط

س: برای بعضی از جوانان ملتزم به اسلام و علاقمند به تمسک به آن شبهاتی پیش می‌آید، به خصوص در قضیه زن، با شب‌هاتی مانند امور ذیل مواجه می‌شوند:

أ‌- می‌گویند اگرزن از میهمان شوهرش با چای و غیره پذیرائی کند و با آن‌‌ها بنشیند در صورتی که شوهر حضور داشته باشد اشکالی ندارد، به دلیل حدیثی که بخاری از سهل س روایت می‌کند که گفت: ابو سعید ساعدی وقتی عروسی کرد پیامبرج و یارانش را دعوت کرد، ام اسید، زن سهل برای میهمانان غذایی آماده نمود و از آن‌‌ها پذیرایی نموده و خرما‌هایی را که در ظرفی سنگی که در شب خیس کرده بود، وقتی که پیامبر ج و یارانش غذا خوردن را تمام کردند، او با دست‌هایش از آن خرما حلوایی درست کرد و به آن‌‌ها به عنوان تحفه داد [۱۹۸۲].

همچنین به عنوانی که بخاری در کتابش آورده: (باب: پذیرایی زن‌ها در عروسی از مردان) استدلال می‌کنند. وقتی که از امام مالک در این مورد پرسیدند گفت: جایز است. چنان که در (الموطاء) آمده است، بخاری می‌گوید: (باب: مرد در حضور مردم می‌تواند با زنی بیگانه تن‌‌ها باشد).

ب‌- می‌گویند زن اگر از میهمانان شوهرش استقبال کند اشکالی ندارد؛ حتی اگر شوهر آن جا نباشد، و استدلال می‌کنند که مسلم روایت می‌کند که پیامبرج فرمود: «لَا یدْخُلَنَّ رَجُلٌ بَعْدَ یوْمِی هَذَا عَلَى مُغِیبَةٍ إِلَّا وَمَعَهُ رَجُلٌ أَوْ اثْنَانِ [۱۹۸۳]». «بعد از امروز هیچ مردی حق ندارد نزد زنی که شوهرش آن جا نیست برود؛ مگر اینکه یک یا دو مرد همراه او باشند».

همچنین استدلال می‌کنند که بعد از وفات پیامبرج ابوبکر و عمر ل به دیدار ام هانی ل رفتند.

ج- می‌گویند اگر زن‌‌ها و مرد‌ها در کار و شغل خود مشارکت داشته باشند و یا در مجالس علم و ذکر در کنار هم باشند، اگر زن‌ها حجاب داشته باشند اشکالی ندارد. برای این مسئله از چند چیز دلیل می‌آورند که برخی عبارتند از: زنان صحابه درجهاد با مردان مشارکت می‌کردند، و عائشه به دیگر صحابه ش درس می‌داد، و استدلال می‌کنند که او به مرد‌ها فتوا می‌داد.

پاسخ: أ- مسلمان هرگاه در مورد حکم مسئل‌های اسلامی بحث و پژوهش می‌کند باید به نصوص و دلایلی از قرآن و سنت که به آن مسئله مرتبط‌اند توجه کند، بهتر است؛ زیرا بهتر انسان را به حق رهنمون می‌سازد، و نباید انسان فقط به بخشی از دلایل توجه کند و بخشی دیگر را نادیده بگیرد، چون اگر چنین کند نگاه و بررسی او ناحق خواهد شد، و او شبیه گمراهان و هواپرستان خواهد بود، که به خاطر فتنه جویی دنبال نصوص متشابه می‌روند، و می‌کوشند آن را به مقتضای هوای نفس خود تأویل کنند. پس در این موضوع باید به نصوص قرآن و سنت که در آن آمده که واجب است زن عورت خود را بپوشاند، و نگاه خائنانه حرام است، توجه کرد و به مقصد شریعت که حفاظت از آبرو و نسب‌‌ها را واجب نموده و هتک حرمت‌ها را حرام قرار داده، و وسیله ‌هایی از قبیل تن‌‌ها بودن با زن بیگانه و سفر زن بون محرم و کشف عورت، اختلاط و... و مواردی که منجر به شکستن حرمت‌‌ها می‌شوند را حرام قرار داده، توجه شود، بنابراین وقتی که به مجموعه امور مذکور نگاه کرده شود، آنگاه باید آنچه در حدیث سهل آمده که زنش برای میهمان او غذا آماده کرد و آن را به آن‌‌ها داد، بر این حمل شود که او با پرده و حجاب بوده و خطر فتنه نبوده است، و خلوت با بیگانه و اختلاط صورت نگرفته است، بلکه فقط او غذا و نوشیدنی آماده کرده وبه میهمانان شوهرش تقدیم کرده بدون آنکه با میهمانان بنشیند، چون در حدیث چیزی نیامده که او با میهمان نشسته است.

پاسخ ب- نباید آنچه در پاسخ بند اول ذکر شد نیز در مورد حدیث «لَا يَدْخُلَنَّ رَجُلٌ بَعْدَ يَوْمِي هَذَا عَلَى مُغِيبَةٍ إِلَّا وَمَعَهُ رَجُلٌ أَوْ اثْنَانِ [۱۹۸۴]. «بعد از امروز هیچ مردی حق ندارد نزد زنی که شوهرش آن جا نیست برود مگر اینکه یک یا دو مرد دیگر همراه او باشند».

این حدیث بر آن حمل می‌شود که اگر نیاز بود که به خانه زنی بروند که شوهرش و محارمش آن جا نیستند بروند و اگر فتن‌های در کار نبود و بعید به نظر می‌آمد که این مرد‌ها بر کار زشت توافق نمایند، آن وقت اشکالی ندارد، و حکم آن مطلق نیست، این تأویل به رأی نیست بلکه براساس مقصد شرعی که از مجموع نصوص وارده در حفظ عفت و انساب فهمیده می‌شود، اینگونه باید باشد. چنان که در حدیث از خلوت نهی شده است.

ج: از لحاظ شرعی اگر زن کار تدریس و موعظه و افتاء را با رعایت حجاب شرعی انجام دهد، و از فتنه ایمن باشد و اختلاطی در کار نباشد، اشکال ندارد؛ چنان که عائشه ل و دیگر امهات المؤمنین و زنان صحابه این کار را می‌کردند.

خداوند متعال می‌فرماید: ﴿وَٱذۡكُرۡنَ مَا يُتۡلَىٰ فِي بُيُوتِكُنَّ مِنۡ ءَايَٰتِ ٱللَّهِ وَٱلۡحِكۡمَةِۚ﴾ [الأحزاب: ۳۴]. «و آنچه را که از آیات خدا و [سخنان] حکمت[آمیز] در خانه‏هاى شما خوانده مى‏شود یاد کنید».

جایز است که زن‌ها همراه مجاهدین برای جهاد بیرون بروند تا به مجاهدین آب دهند و به زخمی‌‌ها برسند، و بیماران را پرستاری نمایند، اما برای این کار با شوهران یا محارم خود همراه باشند. در دوران پیامبرج اینگونه بود، نه مانند آنچه دولت‌‌های کافر انجام می‌دهند که زن‌ها بدون شوهران خود و بدون محرم برای سرگرمی و خوشگذرانی جنگجویان و تحریک آن‌‌ها همراه آنان به جنگ می‌روند، یا به طور مستقیم خودشان وارد جنگ می‌شوند، و حال آن که آن‌‌ها مؤظف نیستند اسلحه به دوش بگیرند و به جنگ بروند.

و بالله التوفیق، و صلی الله علی نبینا محمد و آله و صحبه و سلم.

فتاوی اللجنة الدائمة للبحوث العلمیة والإفتاء (۱۷/۸۱-۸۵).

[۱۹۸۲] البخاری (۵۱۸۲). [۱۹۸۳] مسلم (۲۱۷۳). [۱۹۸۴] مسلم (۲۱۷۳).