فتاوای علمای حرمین در مورد مسائل فقهی معاصر

[۵۴] آیا می‌توان به جدول اوقات شرعی اعتماد نمود

س: برخی از افراد خانواده ام پس از اذان صبح به خوردن ادامه می‌دادند، به آنان گفتم، این کار جایز نیست، در جوابم گفتند: نه، اشکالی ندارد، حکم روزه‌ی آن ایام چیست؟

ج: جمله ی- اشکالی ندارد- ملاک نیست البته اگر می‌گفتند: هنوز فجر طلوع نکرده است: مانند این که در صحرا باشند و هیچ نوری مشاهده نکنند. و بگویند: فجر هنوز طلوع نکرده است. زیرا برخی از مردم به تقویم اوقات شرعی شک دارند و می‌گویند که جدول اوقات شرعی دقیق نیست، ما در صحرا به افق نگاه کرده ایم، طلوع فجر بسیار دیرتر است از آنچه در جدول نوشته شده و حتی بعضی مبالغه می‌کنند می‌گویند که:۲۰ دقیقه تأخیر دارد. اما این گفت‌های آنان مبالغ‌های بیش نیست، و واقعیت این است که جدول اوقات شرعی که در اختیار مردم قرار دارد، ۵ دقیقه و آن هم فقط در فجر جلوتر است. معنایش این است که اگر مؤذن سر وقت درج شده در جدول اذان گفت. و در آن هنگام چیزی خوردی، اشکالی ندارد. مگر این که مؤذن احتیاط کرده باشد و با تأخیر اذان بگوید، زیرا برخی از مؤذن ها- جز اهم الله خیرأ- احتیاط می‌کنند و با ۵ دقیقه تأخیر از وقت جدول اذان می‌گویند. و برخی از مؤذن‌‌های نادان قبل از وقت مقرر اذان می‌گویند و می‌پندارند که این کارشان احتیاط است، اما نمی‌دانند که در کاری مهم تر، یعنی نماز فجر، اهمال کرده‌اند: چرا که امکان دارد شخصی بنا بر اذان آنان، قبل از وقت نماز بخواند و اگر شخصی قبل از دخول وقت اگر چه به مقدار تکبیره الاحرام، نماز بخواند، نمازش صحیح نیست.

این مؤذن ‌هایی که قبل از فجر اذان می‌گویند، مدعی هستند که: احتیاط می‌کنند...!

می‌گوییم: شما بیشتر از آنچه الله تعالى مقرر داشته، احتیاط می‌کنید، الله تعالى می‌فرماید: ﴿حَتَّىٰ يَتَبَيَّنَ لَكُمُ﴾ [البقرة: ۱۸۷]. «پس باید طلوع فجر تحقق یابد»،

الله نفرموده: تا فجر طلوع کند، بلکه فرموده: ﴿حَتَّىٰ يَتَبَيَّنَ لَكُمُ﴾ اما شما با اذان گفتن قبل از موعد، بندگان الله را از خوردن و نوشیدن منع می‌کنید، یعنی چیزی که الله تعالى برای بندگانش حلال نموده، شما حرام می‌کنید، و از این جهت شما گناهکار می‌شوید، و بالفرض اگر مردم منتظر بمانند و در پی اذان شما نماز نخوانند، شما از این جهت که بندگان الله را از چیزی که پروردگارشان حلال نموده، منع کرده اید، گناهکارید.

نادانی بیماری مهلکی است، جاهل مانند کور است که با یک چشم نگاه می‌کند و فقط یک جانب قضیه را می‌بیند و جانب دیگرش کاملاً مهمل می‌ماند و این اشتباه بزرگی است، بنابراین اهل علم باید مردم بویژه مؤذن‌‌ها را آگاه کنند و به آنان بگویند: در مورد بندگان الله از او بترسید، چگونه قبل از وقت اذان می‌گویید و مردم را از کاری که برایشان حلال است، باز می‌دارید، چه بسا شخصی دیر از خواب بیدار می‌شود و تشنه باشد و بخواهد لیوانی آب بنوشد، اما با شنیدن صدای اذان به مقتضای تقوایش از نوشیدن آب صرفنظر کند، و مؤذن هم که قبل از وقت اذان گفته و با خیال خام خودش احتیاط کرده است، در نتیجه آن بیچاره را از جرع‌های آب محروم نموده است، احتیاط به معنای سخت گیری نیست، بلکه احتیاط واقعی آن است که آن گونه که شریعت گفته، عمل کنیم.

شیخ ابن عثیمین- مجموع فتاوا و رسائل (۱۹/۳۰۱)- ف (۲۷۷)