فتاوای علمای حرمین در مورد مسائل فقهی معاصر

[۱۱۳] حکم رانندگی زن‌ها (گفتاری از شیخ ابن عثیمین)

س: لطفاً توضیح دهید که رانندگی زن از لحاظ شرعی چه حکمی‌دارد، نظریه شما در این مورد چیست که می‌گویند: ضرر رانندگی زن کمتر از ضرر سوار شدن او همراه با مرد نامحرم در یک ماشین نیست؟

ج: پاسخ این سؤال بر دو قاعده مشهور بین علمای مسلمین، مبتنی است؛ قاعده اول: آنچه به حرام بیانجامد حرام است. و قاعده دوم: دفع فساد بر جلب مصالح مقدّم است.

دلیل قاعده اول گفته الهی است که می‌فرماید: ﴿وَلَا تَسُبُّواْ ٱلَّذِينَ يَدۡعُونَ مِن دُونِ ٱللَّهِ فَيَسُبُّواْ ٱللَّهَ عَدۡوَۢا بِغَيۡرِ عِلۡمٖۗ﴾ [الأنعام: ۱۰۸]. «و کسانى را که به جاى خدا مى پرستند دشنام مدهید [زیرا که آنان نیز] از روى ستم ناآگاهانه خداوند را دشنام مى دهند».

در این آیه خداوند از ناسزا گفتن به معبودان مشرکین نهی کرده با اینکه ناسزا گفتن به آن‌‌ها مصلحت است، اما خداوند از آن نهی کرد چون سبب می‌شود تا به خداوند نا سزا گفته شود.

دلیل قاعده دوم: فرموده الهی است که می‌فرماید: ﴿يَسۡ‍َٔلُونَكَ عَنِ ٱلۡخَمۡرِ وَٱلۡمَيۡسِرِۖ قُلۡ فِيهِمَآ إِثۡمٞ كَبِيرٞ وَمَنَٰفِعُ لِلنَّاسِ وَإِثۡمُهُمَآ أَكۡبَرُ مِن نَّفۡعِهِمَاۗ﴾ [البقرة: ۲۱۹]. «از تو درباره شراب و قمار مى پرسند، بگو: در هر دوى آن‌‌ها گناهى بزرگ و [نیز] براى مردم سودهایى است و گناه هر دوى آن‌‌ها از نفعشان بیشتر است».

خداوند شراب و قمار را با اینکه منافعی هم دارند حرام کرده است تا از فسادی که بر اثر تناول شراب و قمار بازی پدید می‌آید جلوگیری شود. پس با توجه به این دو قاعده حکم رانندگی زن مشخص می‌شود؛ رانندگی زن مفاسد زیادی دارد که برخی عبارتند از: بیرون آوردن حجاب؛ چون رانندگی مستلزم این است که زن صورت خود را نپوشاند، ظاهر بودن صورت محل فتنه است و محل نگاه مردان می‌باشد، زیبایی و زشتی زن فقط با نگاه به صورت او مشخص می‌شود؛ یعنی وقتی گفته شود فلان زن زیباست یا زشت است، ذهن فقط به چهره‌اش بر می‌گردد، و اگر مراد این باشد که غیر از چهره عضوی دیگر از اعضایش زیباست حتماً به به صورت مقید بیان می‌شود که دست‌‌ها یا مو‌ها یا پا‌های زیبایی دارد، اما مطلق زیبایی زن براساس چهره و صورتش ارزیابی می‌شود. شاید کسی بگوید: زن می‌تواند نقاب بزند عینک دودی بزند آنگاه رانندگی کند بدون آنکه صورتش نمایان باشد؛ در پاسخ گفته می‌شود: واقعیت امر بر خلاف این است؛ زیرا زن‌هایی که شیفته رانندگی هستند چنین نمی‌کنند، و به فرض آنکه در ابتدای امر زن‌ها به همین صورت رانندگی کنند اما به زودی مانند زن‌های کشور‌های دیگر حجاب را کنار خواهند گذاشت.

از دیگر مفاسد رانندگی زنان این است که شرم و حیا از زن دور می‌شود، و حال آن که «الحَیَاءُ مِنَ الإیمَانِ». «حیا جزء ایمان است [۲۰۴۲]». چنان که پیامبر ج فرموده است. حیا خوی زیبایی است که زن طبعاً دارای آن می‌باشد زن با داشتن صفت حیا از قرار گرفتن در معرض فتنه حفاظت می‌شود.

از دیگر مفاسد رانندگی زن این است که سبب می‌شود تا زن‌ها خیلی از خانه بیرون بروند، و حال آن که ماندن زن در خانه برایش بهتر است، چنان که پیامبر ج که از همه مردم به مصالح مردم آگاه تر بوده است، این را فرموده؛ چون کسانی که عاشق رانندگی هستند از رانندگی لذت می‌برند به همین دلیل شما می‌بینی که بیهوده با ماشین‌‌های خود اینجا و آنجا گشت می‌زنند.

از جمله مفاسد رانندگی زن این است که زن آزادانه هر وقت و هر جا که بخواهد می‌رود، و ممکن است شب‌‌ها دیر وقت بیاید. وقتی بیشتر مردم از دیر آمدن پسر جوان به خانه رنج می‌برند پس در مورد دختران جوان اگر به هر گوشه شهر و گاهی بیرون از آن بروند چه فکر می‌کنی؟

از دیگر مفاسد رانندگی زن این است که رانندگی زن سبب می‌شود تا زن علیه خانواده و شوهرش تمرّد کند: و با کوچکترین ناراحتی که در خانه پیش بیاید با ماشین خود از خانه بیرون می‌رود و به نظرش با رانندگی کردن و بیرون رفتن خودش را راحت می‌کند، چنان که بعضی از پسران جوان اینگونه هستند.

از جمله مفاسد رانندگی زنان این است که در مواضع متعددی سبب فتنه می‌شود، مانند: توقف در پشت چراغ قرمز، توقف در پمپ‌‌های بنزین، توقف در محل ایست و بازرسی، توقف در کنار مأمورین راهنمایی و رانندگی به هنگام ارتکاب خلاف یا وقوع تصادف، توقف برای تنظیم باد لاستیک‌ها و گرفتن پنجری، ایستادن در جاده به خاطر خراب شدن اتومبیل و در چنین موقعیتی زن نیاز دارد که کسی او را کمک کند، پس زن در چنین جا‌هایی چه حالی خواهد داشت؟ ممکن است با مرد پست فطرتی بر خورد کند که با او بر عفّت و آبرویش معامله کند و به او بگوید در عوض حل کردن مشکل او عفّت خود را به او واگذار کند.

از دیگر مفاسد رانندگی زن این است که ترافیک سنگین تر خواهد شد، و یا بعضی از جوانان از رانندگی محروم می‌شوند و حال آنکه مردان از زن‌ها به رانندگی سزاوارترند.

از دیگر مفاسد رانندگی زن، کثرت تصادفات است؛ چون زن به اقتضای طبیعت خود از مرد ضعیف تر و ناتوان تر است، و وقتی با خطر روبرو شود نمی‌تواند کاری بکند.

از دیگر مفاسد رانندگی زنان این است که هزینه‌‌های زندگی بالا می‌روند؛ چون زن طبیعتاً دوست دارد نیاز هایش بر آورده باشد، آیا نمی‌بینید که زن چقدر دلبسته لباس است و هرگاه لباس جدیدی به بازار بیاید او لباس قدیمی را دور می‌اندازد و لباس جدید می‌خرد، حتی اگر مد جدید از لباسی که او دارد بدتر باشد؟! آیا نمی‌بینی که چگونه در و دیوار اتاقش را تزئین می‌کند؟! و دیگر وسایل او را می‌بینید که چگونه هستند؟! همچنین ماشینی که او می‌راند هر وقت مدل بالاتری به بازار بیاید، او ماشین قبلی را کنار می‌گذارد و ماشین جدیدی می‌خرد.

اما اینکه سؤال کننده می‌گوید: نظریه شما در این مورد چیست که می‌گویند رانندگی زن ضررش از سوار شدن زن، با مرد بیگانه کمتر است؟ به نظر من هر دوتا مضرند، و یکی از دیگری مضرتر است، اما ضرورتی نیست که حتماً زن یکی را انجام دهد.

از آن جا که هیاهو و جنجال زیادی در مورد رانندگی زن به راه‌انداخته‌اند و فشار مضاعف بر جامعه سعودی در این مورد وارد می‌کنند تا حکومت، رانندگی زن را بپذیرد، پاسخ این سؤال را مفصل بیان کردم، هیاهو و فشار از سوی دشمنان اسلام که آخرین اردوگاه این دین را هدف قرار داده‌اند عجیب نیست، اما عجیب اینجاست که گروهی از شهروندان و هم زبانان ما که به زبان ما سخن می‌گویند و زیر پرچم ما هستند این هیاهو را به راه می‌اندازند!! این‌‌ها گروهی هستند که پیشرفت مادّی کشور‌های کفر چشمان آن‌‌ها را خیره کرده و شیفته بی‌بند و باری آن‌‌ها شده‌اند، و همان طور که ابن قیم در قصیده نونیه می‌گوید [۲۰۴۳]:

هَرَ بُوا من الرِّق الذي خُلِقُوا لَهُ
فَبُلُوا برِقِّ النِّفسِ والشيطانِ

«از بندگی‌ای که برای آن آفریده شده‌اند فرار کردند؛ آنگاه به بردگی نفس و شیطان مبتلا شده‌اند».

این‌‌ها گمان می‌برند که پیشرفت مادی‌ای که کشور‌های کفر به آن رسیده‌اند محصول این آزادی و بی‌بند و باری است، همه این‌‌ها به خاطر آن است که بسیاری از ایشان به احکام شریعت و دلایل و فلسفه احکام جاهل‌اند. از خداوند می‌خواهیم که ما و آن‌‌ها را هدایت کند.

فتوا با امضای شیخ ابن عثیمین.

[۲۰۴۲] البخاری (۲۴)، (۶۱۱۸) و مسلم (۳۶). [۲۰۴۳] انظر"شرح قصیدة اب القیم" لأحمد عیسی، (۲/۴۶۶).