فتاوای علمای حرمین در مورد مسائل فقهی معاصر

[۶۴]حکم دریافت کارت تخفیف از غرفه‌ی تجاری

س: ما اقدام به عرضه نمودن کارت تخفیف، در جهت همکاری با یکی از مراکز خدمات رسانی در منطقه نمودیم، اکنون مطلع شدیم که چنین کاری از نظر شرعی حرام است؛ تصمیم گرفتیم شما را در جریان جزئیات این برنامه قرار دهیم تا نظر خود را اعلام دارید.

غرفه‌ی تجاری صناعیه، منطقه‌ی قصیم، با یکی از مؤسسات، قرارداد بسته تا کارت تخفیف یکساله صادر نماید و با دریافت ۱۰۰ریال برای پرسنل غرفه‌ی تجاری و ۱۵۰ ریال برای غیر پرسنل آنان می‌توانند از تسهیلات این کارت استفاده کنند، در این میان سهم غرفه‌ی تجاری (۲۰%) است و ألباقی سهم مؤسسه هستند که با مراکز تجاری بر تخفیف مشخصی توافق نماید. مؤسسه دفترچه راهنمایی صادر می‌کند که در آن لیست کلیه‌ی مشترکینی که به افراد تسهیلات را با تخفیف ارائه می‌کنند از هتل‌‌ها و مراکز تجاری و رستورآن‌‌ها و داروخانه‌‌ها و مراکز درمانی با قید مقدار تخفیفی که به مشتریان ارائه می‌دهند، مکتوب است. در مواردی ارائه‌ی خدمات رایگان توسط مراکز درمانی با کارت‌‌های صادره، بدون این که مؤسس‌های که کارت تخفیف را صادر نموده، متحمل پرداخت هزینه‌‌های مالی شود.

با توجه به این که برخی از مؤسسات تخفیف لازم را از قیمت اساسی که در اختیار دارند حساب می‌کنند، مؤسسه، کار ارائه‌ی کارت‌‌ها و تحویل آن را به استفاده کنندگان به عهده دارد همراه با ارائه‌ی دفترچه‌ی راهنما؛ غرفه‌ی تجاری و مؤسسه در ارائه‌ی این خدمات متحمل ضرر نمی‌شود و مایل هستند کارگران و افراد بیشتری جذب خدمات آن‌‌ها بشوند، مؤسس‌های که خدمات و تخفیف لازم را به همه‌ی مشتریان می‌دهد دوست دارد نامش در لیست راهنما قید شود و هدفش این است که دارنده‌ی کارت تخفیف از مراکز آنان خرید نماید و از خدمات شان استفاده کند در واقع- هتل ها، مراکز درمانی، رستورآن‌‌ها با قید نمودن اسم مؤسسه شان در لیست راهنما بازاریابی و تبلیغات به نفع خود را مد نظر دارند، - نکته‌ی مهم این است که مدت اعتبار این کارت یک سال می‌باشد، پس از اتمام اعتبارش برای تمدید دوباره به مدت یک سال دیگر باید همین هزینه‌‌های لازم پرداخت شود. هدف از این کار خدمات رسانی به پرسنل اتاق بازرگانی، در منطقه‌ی قصیم است و همچنین دادن تسهیلات و خدمات ویژه‌ی دیگر به پرسنل و دوستان مشترکین اتاق یازرگانی و اطلاع رسانی دقیق به آنان. استقبال مشترکین به کارت تخفیف زمانی بیشتر می‌شود که برخی از شرکت‌‌های ویژه در مقابل این کارت، تخفیف لازم را بدهند. البته عضویت در این کارت برای همه شرکت‌‌ها و افراد آزاد است.

از شما تقاضا داریم که به ما پاسخ دهید آیا صدور و ارائه‌ی خدمات با این کارت جایز است یا خیر؟

در صورت عدم جواز لطفاً روشی را برای ما پیشنهاد کنید که بتواند جایگزین آن باشد، زیرا ما این کار را شروع نموده ایم و بعضی از کارت‌‌ها صادر شده و در دست افراد است، و دفترچه‌ی راهنمای آن چاپ شده است.

بنابه اهمیت موضوع و شروع عملیات اجرایی لطفاً در اسرع وقت پاسخ را ارسال دارید؟

ج: انجمن دایمی مباحث علمی و افتا پس از تحقیق و بررسی چنین پاسخ می‌دهد:

کارت تخفیف، که شما آن را پیشنهاد نموده اید صدور آن و اشتراک آن بنا به دلایلی جایز نیست؛

اول: این کار مشتمل بر ضرر و زیان است؛ زیرا پرداخت مبلغی در مقابل حاصل نمودن آن مبلغ، در واقع مانند پرداخت پول بدون دریافت چیزی از- منافع و فواید- است؛ زیرا- موضوع اعتبار یکساله- بدین معنی است که اگر کسی در این مدت از این کارت استفاده ننمود، حقش سوخت می‌شود و پولش هدر رفته است، یا این که استفاده از مزایای کارت تخفیف، کمتر از هزینه‌‌ها و مخارجی است که برای گرفتن کارت خرج نموده است؛ در هر صورت دارنده‌ی کارت زیان دیده است.

الله تعالى می‌فرماید: ﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ لَا تَأۡكُلُوٓاْ أَمۡوَٰلَكُم بَيۡنَكُم بِٱلۡبَٰطِلِ﴾ [النساء: ۲۹]. «ای کسانی که ایمان آورده اید! اموال خود را در میان خودتان به ناروا مخورید».

دوم: جریان این کارت مشتمل بر ربا است؛ زیرا پرداخت تخفیف، توسط شرکت صادر کنننده برای دارنده‌ی کارت؛ در صورتی که مرکز تجاری خرید و فروش از دادن تخفیف امتناع ورزد موضوع را ربوی می‌کند که حرام است.

در بسیاری از موارد مقدار تخفیف بیشتر از هزینه‌‌های کارت، است که در عمل این به اثبات رسیده است، بنابراین شرکت صادر کننده ضرر می‌کند.

سوم: این کار پیامد‌های منفی خواهد داشت از جمله، بین موسساتی که دارای قرارداد اعطای تخفیف به دارندگان کارت هستند و موسساتی که قرارداد ندارند، حسادت و بغض و کینه ایجاد خواهد شد؛ زیرا بازار موسسات ذینفع رونق خواهد گرفت و مراکز تجاری دیگران کساد خواهد بود.

چهارم: از آثار منفی کارت تخفیف، این است که دارنده‌ی این کارت، ولخرجی می‌کند و در نتیجه پس‌اندازش را از دست داده و از طرفی مرتکب عمل اسراف و تبذیر می‌شود؛ نتیجه‌ی این کارت زیاده روی در مصرف خواهد بود نه بیشتر شدن ذخیره و پس‌انداز شخص.

و صلی الله نبینا محمد و آله و صحبه و سلم

فتاوای انجمن دایمی مباحث علمی و افتا (۱۴/۱۶، ۱۷)