فتاوای علمای حرمین در مورد مسائل فقهی معاصر

[۷ ] روش شرعی برای اثبات دخول ماه رمضان

س: شیوه‌ی شرعی برای اثبات ماه رمضان کدام است؟

- آیا می‌‌‌توان برای اثبات آغاز یا اتمام ماه رمضان به محاسبات رصدخانه‌‌های ستاره شناسان اعتماد نمود؟

- آیا برای مسلمان جایز است که در رؤیت هلال از تلسکوپ استفاده نماید؟

ج: روش شرعی برای دخول ماه رمضان این است که مردم به جهتی که هلال، طلوع می‌کند نگاه کرده و آن را پیدا نمایند، بهتر آن است که افراد مورد اعتماد و تیز بین این کار را انجام دهند که اگر موفق به رؤیت آن شدند عمل به مقتضای رؤیتشان واجب گردد که اگر هلال رمضان بود روزه بر آنان واجب شود و اگر هلال شوال بود خوردن روزه بر آنان واجب شود.

اگر رؤیت به روش مذکور ثابت نشد نباید به محاسبات رصدخان‌های اعتماد نمود مگر این که بتوان از طریق آن هلال را رؤیت نمود، در واقع رؤیت هلال رمضان به وسیله‌ی این دستگاه‌‌ها معتبر است بدلیل عموم قول پیامبر ج که می‌فرماید: «إِذَا رَأَيْتُمُوهُ فَصُومُوا، وَإِذَا رَأَيْتُمُوهُ فَأَفْطِرُوا» [۹۶۶]. «با رؤیت هلال روزه بگیرید و با رؤیت آن روزه را بخورید».

فقط بر محاسبات بدون رؤیت نباید اعتماد نمود اما استفاده ازدوربین‌‌های نزدیک کننده در رؤیت هلال، اشکالی ندارد؛ ناگفته نماند که استفاده از دوربین‌‌های نزدیک کننده تن‌‌ها جواز دارد و واجب نیست، زیرا آنچه که از ظاهر احادیث بر می‌آید این است که مسلمانان بر رؤیت عادی اعتماد کنند نه بر چیزی دیگر اما اگر از آن استفاده کردند و فرد قابل اعتمادی آن را از این طریق رؤیت نمود اشکالی ندارد و مردم نیز از قدیم الایام از این روش استفاده می‌کردند و در شب سوّم شعبان یا سوّم رمضان بر مکانی بلند قرار گرفته و با این دوربین‌‌ها هلال را نگاه می‌کردند.

بهر حال هر وقتی که رؤیت هلال با هر وسیله که ثابت شود عمل به مقتضای آن واجب می‌گرد، چون حدیث پیامبرج در این باره عام است: «إِذَا رَأَيْتُمُوهُ فَصُومُوا، وَإِذَا رَأَيْتُمُوهُ فَأَفْطِرُوا».

شیخ ابن عثیمین- کتاب الدعوة- (۵) (۲/۱۵۰- ۱۵۱)

[۹۶۶] تخریج حدیث مذکور در فتوای شماره‌ی (۱) در همین باب گذشت.