[۱] شرایط هجرت در اسلام
س: شرایط هجرت در اسلام چیست؟ منظور از این سخن رسول الله ج که فرمودند: «عبادةٌ في الهَرج كهجرةٍ اليَّ». «عبادت در شرایط فتنه بار، بمانند هجرت به‌سوی من است». چیست؟
ج: هجرت یعنی خارج شدن از دیار کفر به دیار اسلام، و واجب است.
الله تعالى می‌فرماید: ﴿إِنَّ ٱلَّذِينَ تَوَفَّىٰهُمُ ٱلۡمَلَٰٓئِكَةُ ظَالِمِيٓ أَنفُسِهِمۡ قَالُواْ فِيمَ كُنتُمۡ﴾ [النساء: ۹۷]. «بیگمان کسانی که فرشتگان (برای قبض روح) به سراغ‌شان می‌روند [می‌بینند که به سبب ماندن با کفار و هجرت نکردن] بر خود ستم کرده‌اند، بدیشان می‌گویند، کجا بوده‌اید و به چه سرگرم بوده‌اید».
تا آن جا که می‌فرماید: ﴿فَأُوْلَٰٓئِكَ مَأۡوَىٰهُمۡ جَهَنَّمُۖ وَسَآءَتۡ مَصِيرًا﴾ [النساء: ۹۷]. «جایگاه آنان دوزخ است و چه بد جایگاهی و چه بد سرانجامی است».
ابن کثیر درباره‌ی این آیه می‌گوید: این آیه، شامل کسانی است که در میان مشرکان زندگی می‌کنند و قادر به هجرت هستند و در آن جا نمی‌توانند، مسایل دینی خود را انجام دهند، این افراد به خود ظلم کرده‌اند و به اجماع علما، مرتکب عمل حرامی شده‌اند.
تفسیر ابن کثیر (۱/۵۴۳)
اما این که رسول الله ج می‌فرماید: «العبادةُ في الهَرج كهجرةٍ اليَّ». «عبادت در شرایط فتنه، بسان‌هجرت به‌سوی من است» [۱۰۸۱]. بیانگر برتری عبادت الله در زمان فتنه و کشتار است. و فضیلت آن مانند: هجرت به‌سوی رسول الله ج است، زمانی که مسلمانان از دیار کفر (مکه قبل از فتح اسلامی) به مدینه هجرت می‌کردند. اما این حدیث نمی‌تواند دلیلی باشد که حکم فریضه‌ی هجرت از سرزمین کفر برای کسانی که در آن‌جا از آزادی دینی برخوردار نیستند و توانایی هجرت را دارند، منسوخ شده است.
و بالله التوفیق، و صلی الله علی نبینا محمد وآله وصحبه وسلم
فتاوای انجمن دایمی مباحث علمی و افتا (۱۲/۴۸)
[۱۰۸۱] احمد (۵/۲۵-۲۷)، مسلم (۲۹۴۸).