فتاوای علمای حرمین در مورد مسائل فقهی معاصر

[۱۲] حکم جوایز مراکز تجاری

س: حکم جوایزی که مراکزی تجاری به مشتریان می‌دهند، چیست؟

ج: سپاس الله ذوالجلال را و درود بر رسول الله و آل و اصحابش، اما بعد:

برخی از مؤسسات و مراکز تجاری در روزنامه یا در جا‌های دیگر، اعلان می‌کنند که هرکس کالای آنان را بخرد جایزه می‌گیرد. تا مردم را به خاطر دریافت جایزه به خرید از مرکز تجاری خود علاقه‌مند کنند و یا آن‌‌ها را تشویق به خرید چیزی کنند که به آن‌ احتیاج ندارند.

از آن جایی که این کار نوعی قمار بوده به حکم شریعت حرام است. این کار منجر به خوردن اموال مردم به ناحق می‌شود و سببی است برای فریب مردم و ترویج نادرست کالا، با این کار بازار معاملاتی کسانی که بدون این نوع قمار معامله می‌کنند، کساد می‌شود. من معتقدم که این کار حرام است از این جهت دوست دارم خوانندگان را آگاه کنم که این کار حرام بوده و جایزه‌ی حاصل از آن نیز حرام است؛ زیرا از قماری به دست آمده است که حرام است. بر تاجران لازم است از این گونه کار‌ها پرهیز کنند.

الله تعالى می‌فرماید: ﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ لَا تَأۡكُلُوٓاْ أَمۡوَٰلَكُم بَيۡنَكُم بِٱلۡبَٰطِلِ إِلَّآ أَن تَكُونَ تِجَٰرَةً عَن تَرَاضٖ مِّنكُمۡۚ وَلَا تَقۡتُلُوٓاْ أَنفُسَكُمۡۚ إِنَّ ٱللَّهَ كَانَ بِكُمۡ رَحِيمٗا٢٩ وَمَن يَفۡعَلۡ ذَٰلِكَ عُدۡوَٰنٗا وَظُلۡمٗا فَسَوۡفَ نُصۡلِيهِ نَارٗاۚ وَكَانَ ذَٰلِكَ عَلَى ٱللَّهِ يَسِيرًا٣٠﴾ [النساء: ۲۹ – ۳۰] . «ای‌کسانی که ایمان آورده‌اید! اموال یکدیگر را به باطل نخورید، مگر این که تجارتی با رضایت شما انجام گیرد. و خودکشی نکنید. الله نسبت به شما مهربان است. و هر‌کس این عمل را از روی تجاوز و ستم انجام دهد، بزودی او را در آتشی وارد خواهیم کرد؛ و این کار برای الله آسان است».

این کار از معاملات حلال نیست؛ بلکه در حکم قمار است که الله آن را حرام نموده. زیرا این کار موجب تصرف اموال مردم از راه باطل می‌شود. چنین عملی اسباب کینه توزی و دشمنی را بین مردم فراهم می‌کند.

الله تعالی می‌فرماید: ﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُوٓاْ إِنَّمَا ٱلۡخَمۡرُ وَٱلۡمَيۡسِرُ وَٱلۡأَنصَابُ وَٱلۡأَزۡلَٰمُ رِجۡسٞ مِّنۡ عَمَلِ ٱلشَّيۡطَٰنِ فَٱجۡتَنِبُوهُ لَعَلَّكُمۡ تُفۡلِحُونَ٩٠ إِنَّمَا يُرِيدُ ٱلشَّيۡطَٰنُ أَن يُوقِعَ بَيۡنَكُمُ ٱلۡعَدَٰوَةَ وَٱلۡبَغۡضَآءَ فِي ٱلۡخَمۡرِ وَٱلۡمَيۡسِرِ وَيَصُدَّكُمۡ عَن ذِكۡرِ ٱللَّهِ وَعَنِ ٱلصَّلَوٰةِۖ فَهَلۡ أَنتُم مُّنتَهُونَ٩١﴾ [المائدة: ۹۰ – ۹۱]. «ای کسانی که ایمان آورده‌اید! شراب و قمار و بتها و ازلام (نوعی بخت‌آزمایی) پلید و از عمل شیطان است، از آن‌ها دوری کنید تا رستگار شوید. شیطان می‌خواهد بوسیله شراب و قمار، در میان شما عداوت و کینه ایجاد کند. و شما را از یاد الله و نماز باز دارد آیا خودداری خواهید کرد»؟.

از الله تعالی می‌خواهیم ما و همهء مسلمانان را به رضایت خودش و مصلحت خودمان راهنمایی کند و از هر آنچه خلاف شریعت است در پناه خود حفظ کند. که او بخشنده و کریم است. وصلی الله علی نبینا محمّد و آله وصحبه.

شیخ ابن باز- مجموعه فتاوی و مقالات متنوعة

(۱۹/۳۹۸)، و فتاوای اسلامی، (۴/۴۴۳-۴۴۴)