فتاوای علمای حرمین در مورد مسائل فقهی معاصر

[۶۹] حکم لازم دانستن مصافحه بعد از نماز

س: مصافحه بعد از نماز چه حکمی‌دارد، آیا در این مورد فرقی بین نماز فرض و نفل وجود دارد؟

ج: در اصل مصافحه به وقت ملاقات مشروع است، رسول الله ج وقتی که اصحابش را می‌دید با آن‌‌ها مصافحه می‌کرد و صحابه ش نیز هنگامی که با هم ملاقات می‌کردند مصافحه می‌نمودند.

انس [۷۸۰] و شعبی [۷۸۱] گفته‌اند: «كان أَصْحابُ النَّبي ج إذا تَلاَقُوْا تَصَافَحُوْا، وإذا قَدِمُوْا مِنْ سَفَرٍ تَعَانَقُوْا» [۷۸۲]. «اصحاب پیامبر ج وقتی که همدیگر را ملاقات می‌کردند مصافحه می‌نمودند و هرگاه از سفر برمی‌گشتند یکدیگر را به آغوش می‌گشیدند».

طلحه بن عبیدالله س که یکی از ده یار بهشتی است؛ در مسجد پیامبر ج از میان مجلس پیامبر ج بلند شد و به‌سوی کعب بن مالک س توبه‌اش را پذیرفته بود شتاب و با او مصافحه کرد و قبولی توبه‌اش را به او تبریک گفت. این عمل در میان مسلمانان از زمان رسول الله ج و بعد از ایشان امری مشهور است.

پیامبر ج در حدیثی فرموده: «مَا من مُسْلَميْنَ يَلْتَقَيانِ فيتصافحانِ الا تحاتَّتْ عَنْهُماً ذُبونُهُمَا كَمَا يَتَحَاتُّ عَنِ الشَّجَرَةِ وَرَقُهَا» [۷۸۳]. «هرگاه دو مسلمان که یکدیگر را می‌بینند و با هم مصافحه می‌کنند، گناهانشان می‌ریزد همان گونه که برگ درختان می‌ریزد».

مصافحه به هنگام ملاقات در مسجد یا در صف نیز مستحب است. اگر دو نفر قبل از نماز با هم مصافحه نکرده باشند، بعد از آن با هم مصافحه بکنند، تا این‌که این سنت بزرگ محقق شده، دوستی‌‌ها تثبیت شود و دشمنی‌‌ها زدوده شود.

لیکن اگر کسی با کسی قبل از ادای فریضه مصافحه نکرده باشد می‌تواند بعد از دعا و اذکار مشروع با وی مصافحه کند؛ اما آنچه برخی از مردم انجام می‌دهند و بلافاصله پس از سلام دوم مبادرت به مصافحه می‌کنند، بنده برای آن هیچ اصل و اساسی ندیده‌ام، بلکه ظاهراً این عمل مکروه است. چون دلیل آن به اثبات نرسیده است و برای نمازگزار مستحب است که در این حالت به خواندن اذکار شرعی مباردت ورزد، اذکاری که رسول الله ج بعد از نماز فریضه می‌خواند.

اما در نماز‌های نفل، مصافحه، پس از سلام مشروع و جایز است اگر قبل از دخول در نماز مصافحه نکرده باشند و چنانچه قبل از نماز مصافحه کرده باشند همان مصافحه برایشان کافی است.

شیخ ابن باز – فتاوای مهم و متعلق به نماز (۱۳/۳۴۸)

[۷۸۰] الطبرانی فی الأوسط (۹۷) قال فی «مجمع» (۸/۳۶): «رجاله رجال الصحیح». [۷۸۱] الطحاوی فی «شرح معانی الأثار» (۴/۲۸۱). [۷۸۲] بخاری (۴۴۱۸) و مسلم (۲۷۶۹). [۷۸۳] احمد (۴/۲۸۹، ۳۰۳)، ابوداود (۵۲۱۲،۵۲۱۱)، ترمذی (۲۷۲۷) ترمذی گفته «حسن غریب» ابن ماجه (۳۷۰۳) از حدیث براء بن عازب: «ما مِنْ مسلَمين يلتقيانِ فيتصَافحانِ إلا غفرَ لهما قبلَ ان يتفرَّقا».