فتاوای علمای حرمین در مورد مسائل فقهی معاصر

[۱۱۴] آیا رضایت زن اوّل برای ازدواج مجدد شرط است؟

س: مردی هستم که سال‌هاست ازدواج کرده و تعدادی فرزند دارم. در زندگی خانوادگی خوشبختم. اما احساس می‌کنم که باید زنی دیگر داشته باشم چون می‌خواهم گناهی از من سر نزند و یک زن مرا کفایت نمی‌کند؛ زیرا توان من از توان زن بیشتر است. این یک طرف قضیه و از سوی دیگر من زنی می‌خواهم که دارای شرایطی باشد که همسرم آن شرایط را به طور کامل ندارد. می‌خواهم مرتکب کار حرام نشوم. از طرفی به علت این که از زن خود چیز ناراحت کنند‌های ندیده ام، ازدواج دوّم برایم سخت و دشوار است. زنم قاطعانه با آن مخالفت می‌نماید.

نصیحت شما به من چیست؟ به زنم چه نصیحتی می‌کنید تا قانع شود؟ آیا او حق دارد که تمایل من به ازدواج مجدد را نادیده بگیرد بخصوص وقتی که من حق او را کاملاً می‌دهم و توان مالی برای ازدواج مجدد دارم. امیدوارم مفصلاً پاسخ دهید. چون این قضیه برای بسیاری از مردم مهم است.

ج: اگر وضعیت به گون‌های است که شما در سؤال مطرح کرده‌اید، شما می‌توانید برحسب توان خود برای پاکدامنی خویش با دو یا سه یا چهار زن ازدواج کنید به شرطی که میان زنان به عدالت رفتار کنید.

چنان که الله تعالی می‌فرماید: ﴿وَإِنۡ خِفۡتُمۡ أَلَّا تُقۡسِطُواْ فِي ٱلۡيَتَٰمَىٰ فَٱنكِحُواْ مَا طَابَ لَكُم مِّنَ ٱلنِّسَآءِ مَثۡنَىٰ وَثُلَٰثَ وَرُبَٰعَۖ فَإِنۡ خِفۡتُمۡ أَلَّا تَعۡدِلُواْ فَوَٰحِدَةً أَوۡ مَا مَلَكَتۡ أَيۡمَٰنُكُمۡۚ ذَٰلِكَ أَدۡنَىٰٓ أَلَّا تَعُولُواْ٣﴾ [النساء: ۳]. «اگر ترسیدید که در باره‌ی (ازدواج) با دختران یتیم نتوانید انصاف کنید، با زنان دیگری که برای شما حلال‌اند و دوست دارید با دو یا سه یا چهار زن ازدواج کنید. اگر هم می‌ترسید که نتوانید میان زنان انصاف و عدالت کنید به یک همسر اکتفا نمایید».

و رسول الله ج می‌فرماید: «يَا مَعْشَرَ الشَّبَابِ: مَنْ اسْتَطَاعَ مِنْكُمْ الْـبَاءَةَ فَلْيَتَزَوَّجْ؛ فَإِنَّهُ أَغَضُّ لِلْبَصَرِ وَأَحْصَنُ لِلْفَرْجِ، وَمَنْ لَمْ يَسْتَطِعْ فَعَلَيْهِ بِالصَّوْمِ فَإِنَّهُ لَهُ وِجَاءٌ» [۱۳۹۴]. «ای گروه جوانان! هرکس از شما توان ازدواج دارد، باید ازدواج کند. زیرا ازدواج بیشتر مایه‌ی حفظ نگاه و پاکدامنی شرمگاه می‌شود. هرکس توانایی ازدواج را ندارد باید روزه بگیرد، چون روزه، حفاظت کننده‌ی چشم و کنترل کننده‌ی شهوت است».

همچنین ازدواج مجدّد سبب افزایش نسل و جمعیت می‌شود. شریعت اسلامی به افزایش نسل و جمعیت فرا می‌خواند.

چنان که رسول الله ج می‌فرماید: «تَزَوَّجُوا الْـوَدُودَ الْـوَلُودَ إِنِّي مُكَاثِرٌ بِكُمْ الاُمَمَ يَوْمَ الْـقِيَامَةِ» [۱۳۹۵]. «با زنان مهربان و آنان که فرزند می‌زایند ازدواج کنید؛ چون من در روز قیامت به زیاد بودن شما (امت) از دیگر امت‌ها افتخار می‌کنم».

زن نباید مانع این کار شود. بایستی به شما اجازه دهد که ازدواج کنید. شما باید بکوشی تا در میان هر دو کاملاً با عدالت رفتار کنی و همه‌ی آنچه را که هر دو نیاز دارند فراهم کنی. همه‌ی این‌‌ها از باب همکاری در راستای نیکویی و پرهیزگاری است. الله تعالی می‌فرماید: ﴿وَتَعَاوَنُواْ عَلَى ٱلۡبِرِّ وَٱلتَّقۡوَىٰ﴾ [المائدة: ۲]. «و یکدیگر را بر نیکوکاری و تقوا و پرهیزگاری یاری کنید».

رسول الله ج می‌فرماید: «وَاللَّـهُ فِي عَوْنِ الْـعَبْدِ مَا كَانَ الْـعَبْدُ فِي عَوْنِ أَخِيهِ» [۱۳۹۶]. «الله تعالی بنده را یاری می‌کند تا زمانی که بنده، برادرش را یاری نماید».

شما برادر دینی همسرتان هستید و او خواهر دینی شماست و باید یکدیگر را در کار خیر کمک کنید.

در حدیث صحیح از ابن عمر ب روایت است که رسول الله ج فرمود: «مَنْ كَانَ فِي حَاجَةِ أَخِيهِ كَانَ اللَّـهُ فِي حَاجَتِهِ» [۱۳۹۷]. «هر‌کس در فکر نیاز برادرش باشد، الله تعالی نیازش را بر آورده می‌کند».

اما رضایت زن در جایز بودن چند همسری شرط نیست. بلکه باید راضی باشد تا زندگی شما به بهترین صورت ادامه یابد. الله تعالی وضعیت همه را اصلاح نماید و همه‌ی خوبی‌‌ها را نصیب شما نماید.

شیخ ابن باز – مجلة العربیة شماره ۱۶۸

[۱۳۹۴] بخاری (۵۰۶۶،۵۰۶۵) و مسلم (۱۴۰۰). [۱۳۹۵] احمد (۳/۲۴۵،۱۵۸) ابوداود (۲۰۵۰) و نسائی (۳۲۲۹) و ابن حبان (۴۰۵۷،۴۰۵۶،۴۰۲۸) و طبرانی در " الاوسط" (۵۰۹۹) و " الکبیر" ۲۰/۲۱۹ (۵۰۸) و حاکم ۲/۱۶۲ (۲۶۸۵) حاکم آن را صحیح دانسته و ذهبی با او موافق است. [۱۳۹۶] مسلم (۲۶۹۹). [۱۳۹۷] بخاری (۲۴۴۲) و مسلم (۲۵۸۰).