فتاوای علمای حرمین در مورد مسائل فقهی معاصر

[۵۲] قطع نمازهای سنت و نفل به هنگام شروع نماز فرض

س: فردی به مسجد داخل می‌شود و برای ادای سنت تکبیر می‌گوید و به محض گفتن تکبیر برای نماز فرض اقامه گفته می‌شود... آیا این فرد نمازش را قطع کند یا این‌که آن را به اتمام برساند؟ امیدوارم این مسئله را توضیح بفرمایید.

ج: هرگاه برای نماز فرض اقامه گفته شد در حالی که بعضی از افراد جماعت مشغول خواندن تحیة المسجد یا سنت راتبه هستند، این‌‌ها باید نمازشان را قطع کرده و برای نماز فرض اقدام کنند؛ چون رسول الله ج فرموده است: «إذَا أقُيْمَتِ الصّلاةُ فلاصلاة إلاّ المكتوبة» [۷۵۲]. «هرگاه نماز فرض اقامه شد هیچ نمازی غیر از آن جایز نیست».

برخی از علما فتوا داده‌اند که این شخص می‌تواند نمازش را با اختصار به اتمام برساند چون الله تعالى فرموده است: ﴿۞يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُوٓاْ أَطِيعُواْ ٱللَّهَ وَأَطِيعُواْ ٱلرَّسُولَ وَلَا تُبۡطِلُوٓاْ أَعۡمَٰلَكُمۡ٣٣﴾ [محمد: ۳۳]. «ای کسانی که ایمان آورده‌اید از الله و پیامبر فرمان ببرید و اعمالتان را باطل نکنید».

این عده از علما حدیث مذکور را حمل بر کسی می‌کنند که نمازش را بعد از گفتن اقامه شروع کند.

ولی فتوای درست همان فتوای نخست است، زیرا حدیث مذکور هر دو حال را شامل می‌شود و احادیث دیگری وجود دارد که بر عام بودن این حکم دلالت می‌کنند، همچنین از این احادیث بر می‌آید که رسول الله ج زمانی این گفتار را ایراد فرمودند که شخص را در حالی که مؤذن اقامه می‌گفت در حال نماز خواندن مشاهده کرد.

اما آیه‌ی کریمه عام است و حدیث خاص است، خاص بر عام مقدم می‌شود و با خاص عام تخصیص می‌خورد؛ کما این‌که این مطلب از اصول فقه و مصطلح الحدیث بخوبی فهمیده می‌شود. لیکن اگر این شخص رکوع دوم را به انجام رسانیده اشکالی ندارد که نمازش را به اتمام برساند چون نمازش به پایان رسیده و کمتر از یک رکعت باقی مانده است.

شیخ ابن باز – مجموع فتاوا و مقالات متنوعه (۱۱/۳۹۲)

[۷۵۲] مسلم (۷۱۰)