[۵] ارتداد، عوامل و پیامدهای آن
س۱: لطفاً در مورد ارتداد قولی و فعلی به صورت مختصر توضیح دهید؟
ج۱: ارتداد یعنی کفر ورزیدن بعد از اسلام، ارتداد می‌تواند قولی، فعلی، اعتقادی و یا با شک و تردید در امور دین باشد، چنانچه کسی به الله تعالی شرک ورزید، یا ربوبیت و وحدانیت الله تعالی و، یا برخی از پیامبران و کتابهای آسمانی را انکار نمود، یا به الله تعالی و رسول ناسزا گفت، یا چیزی از محرماتی را که برآن اجماع شده انکار نمود یا حلال پنداشت یا منکر یکی از ارکان پنجگانه‌ی اسلام شد و یا در وجوب آن شک کرد، یا در رسالت حضرت محمد و یا یکی دیگر از پیامبران تردید نمود، یا در مورد زندگی پس از مرگ و جهان آخرت شک و تردید داشت و یا برای بتی و ستار‌های و غیره سجده کرد، کافر شده و از اسلام خارج شده است.
در این زمینه بمنظور کسب اطلاعات بیشتر می‌توانید به کتابهای فقه اسلامی مراجعه کنید. با این توضیح شما با انواع ارتداد قولی، عملی، اعتقادی و ارتداد از نوع شک و تردید آشنا شدید.
س۲: گفته می‌شود ارتداد در صورتی قولی است که شخصی الفاظ ارتداد مانند ناسزا گفتن به دین را بر زبان بیاورد و همچنین گفته می‌شود کسی که به این شیوه مرتد شود همه اعمال نیکش از قبیل؛ نماز و روزه و زکات که انجام داده باطل می‌شود. حال که چنین است آیا قضای واجبات قبلی که بر اثر ارتداد از بین رفته‌اند لازم می‌شود یا خیر؟ و اگر چنانچه قبلاً نذری نموده آن را بعد از ارتداد که توبه نمود وفا کند یا خیر؟ چنانچه جواب مثبت باشد در مورد قضای روزه قضا باید پشت سر هم باشد یا خیر؟
ج۲: در جواب سؤال گذشته اقسام ارتداد بیان شده، لازم نیست جهت اثبات ارتداد حتماً گفته شود: «ارتددت عن دینی»: (از دینم بر گشتم و مرتد شدم) ولی اگرکسی چنین گفت، این گفته در انواع ارتداد داخل است پس از اینکه مرتد دوباره به دین اسلام برگشت لازم نیست آنچه را از نماز و روزه و زکات و...که در ایام ارتداد ترک کرده قضا آورد. اعمال صالحی که مرتد قبل از ارتداد از اسلام انجام داده است از بین نمی‌رود مشروط به اینکه دوباره توبه کند و به اسلام برگردد. زیرا الله تعالی احباط و از بین رفتن اعمال را معلق نموده به اینکه شخص بعد از ارتداد توبه نکند و در حالت کفر از دنیا رود، و فرموده است: ﴿إِنَّ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ وَمَاتُواْ وَهُمۡ كُفَّارٌ﴾ [البقرة: ۱۶۱]. «کسانی که کفر ورزیدند و در حالی که کافر بودند، مردند».
الله تعالی در جای دیگر فرموده: ﴿وَمَن يَرۡتَدِدۡ مِنكُمۡ عَن دِينِهِۦ فَيَمُتۡ وَهُوَ كَافِرٞ فَأُوْلَٰٓئِكَ حَبِطَتۡ أَعۡمَٰلُهُمۡ فِي ٱلدُّنۡيَا وَٱلۡأٓخِرَةِ﴾ [البقرة: ۲۱۷]. «هرکس از شما مرتد شود - از دین خود برگردد- و با کفر بمیرد پس اعمال اینان در دنیا و آخرت باطل است».
نذری که شخص در حال اسلام بر خود لازم کرده، چنانچه نذر طاعت و امر خیری باشد لازم است بعد از اسلام به آن وفا کند، و همچنین همه مواردی را که از حقوق الله یا بندگان قبل از ارتداد بر عهده داشته وفا کند.
و بالله التوفیق. و صلی الله علی نبینا محمد وآله وصحبه و سلم
فتاوای انجمن دائم مباحث علمی و افتا (۲/۳)