فتاوای علمای حرمین در مورد مسائل فقهی معاصر

[۷۲] آیا از لحاظ اجر و ثواب بین نماز بیماران و افراد سالم فرق وجود دارد؟

س: آیا کسی که برصندلی نماز می‌خواند، رکوع و سجده را با اشاره انجام داده و رویش نیز به سمت قبله نباشد، اجر و ثواب نمازش با نماز کسی که آن را به صورت کامل و به‌سوی قبله می‌خواند فرق می‌کند؟

ج: نماز بر صندلی یا مبل جز برای افرادی که از ایستادن و یا رکوع و سجده ناتوان هستند جائز نیست؛ بنابراین هرگاه شخص بیمار از ایستادن ناتوان باشد می‌تواند نمازش را نشسته و رو به قبله بخواند. رکوع و سجده را با اشاره انجام دهد؛ چنانچه رو کردن به سمت قبله برایش ممکن نباشد می‌تواند به هرجهتی که حالش اقتضا کند نماز بخواند. هیچ چیزی از اجر و ثواب نمازش کاسته نمی‌شود.

رسول الله ج به عمران بن حصین س گفت:

«صَلِّ قَائِمًا فَإِنْ لَمْ تَسْتَطِعْ فَقَاعِدًا فَإِنْ لَمْ تَسْتَطِعْ فَعَلَى جَنْبٍ» [۷۸۷]. «ایستاده نماز بخوان، اگر نتوانستی بر پهلو نماز بخوان».

در روایت دیگری آمده است: «فَاِن لَم تَستَطِع فَمٌستَلقِياً» [۷۸۸]. «اگر نتوانستی بر پشت بخواب (و نمازت را بخوان)».

شخص معذورکه با اشاره نماز می‌خواند، ثواب نمازش مانند نماز کسی است که ایستاده و رو به قبله نماز می‌خواند کامل و بی‌نقص است، چون الله تعالی فرموده است:

﴿لَا يُكَلِّفُ ٱللَّهُ نَفۡسًا إِلَّا وُسۡعَهَا﴾ [البقرة: ۲۸۶]. «الله تعالی هیچ‌کس را خارج از وسع و توانش مکلف نمی‌سازد».

﴿فَٱتَّقُواْ ٱللَّهَ مَا ٱسۡتَطَعۡتُمۡ﴾ [التغابن: ۱۶]. «تا می‌توانید از الله بترسید».

درصورتی که شخص قادر به ایستادن باشد؛ ولی از انجام رکوع و سجده به علت وجود بیماری در زانو‌ها ناتوان باشد، می‌تواند بر صندلی نشسته رویش را به سمت قبله کرده برای رکوع و سجده اشاره کند و به هنگام سجده بیشتر خم بشود. (والله اعلم)

از گفتار و املای شیخ ابن جبرین

[۷۸۷] بخاری (۱۱۱۷). [۷۸۸] سنن دارقطنی۲/۴۲ (۱).وسنن کبری از بیهقی (۳۴۹۳)