فتاوای علمای حرمین در مورد مسائل فقهی معاصر

[۱۰۵] حکم استدلال به تقدیر در ارتکاب گناهان

س: نظر جناب عالی در باره‌ی گناهکاری که با استدلال به تقدیر می‌گوید: بدبختی یا نیکبختی من از پیش نوشته شده؛ چیست؟

ج: از نظرمن، این که می‌گوید، نیکبخت و بدبخت بودنش نوشته شده است، راست می‌گوید. اما آیا او بر این امر مجبور است؟ و آیا یقین دارد که الله تعالی نوشته است که او بدبخت است؟‌ حقیقت این است که همه ما نمی‌دانیم، برای ما چه چیزی نوشته شده است، مگر بعد از آن که اعمال را انجام دهیم، وقتی نمی‌داند که اعمال او بد خواهد بود، مگر پس از انجام اعمال، پس باید قبل از انجام عمل چنین تصور کند که الله تعالی او را از نیکان نوشته است و اعمال نیکان را انجام دهد. وانگهی چنین فردی که در گناهان به تقدیر استدلال می‌کند در مصلحت‌‌های مادی و دنیایی خود به تقدیر استدلال نمی‌کند، لذا او را می‌بینی که دست به هر کاری می‌زند و از هر وسیل‌های برای رسیدن به مقصود استفاده می‌کند و به تقدیر استدلال نمی‌کند الله‌تعالی استدلال به تقدیر را باطل اعلان کرده است و می‌فرماید: ﴿رُّسُلٗا مُّبَشِّرِينَ وَمُنذِرِينَ لِئَلَّا يَكُونَ لِلنَّاسِ عَلَى ٱللَّهِ حُجَّةُۢ بَعۡدَ ٱلرُّسُلِ﴾ [النساء: ۱۶۵]. «پیامبرانی که بشارت دهنده و بیم دهنده بودند. تا بعد از این حجتی برای مردم بر الله باقی نماند) اگر تقدیر دلیل و حجتی می‌بود، قبل و بعد از رسولان می‌بود».

و الله تعالی استدلال مشرکانی را که به تقدیر استدلال می‌نمودند، باطل نمود.

مشرکین می‌گفتند: ﴿لَوۡ شَآءَ ٱللَّهُ مَآ أَشۡرَكۡنَا وَلَآ ءَابَآؤُنَا وَلَا حَرَّمۡنَا مِن شَيۡءٖۚ كَذَٰلِكَ كَذَّبَ ٱلَّذِينَ مِن قَبۡلِهِمۡ حَتَّىٰ ذَاقُواْ بَأۡسَنَا﴾ [الأنعام: ۱۴۸]. ‌«اگر الله می‌خواست، نه ما شرک می‌ورزیدیم و نه پدران ما، و نه چیزی را تحریم می‌کردیم و کسانی که پیش از آن‌ها بودند، نیز همین گونه دروغ می‌گفتند، تا آن که عذاب‌ها را چشیدند..»..

الشیخ محمد بن عثیمین- ألفاظ و مفاهیم فی میزان الشریعة، ص (۴۶)