[۳۹] آیا مقدار مهر در شریعت مشخص شده است
س: آیا در شریعت اسلامی این امر جایز است که: شخصی دخترش را به خاطر رضای الله تعالى در ازدواج مرد مسلمانی درآورد بدون این که از او چیزی به عنوان مهریه دریافت کند؟ مقدار مهر شرعی چقدر است؟
ج: اصل در ازدواج بر آن است که مقدار مهر مشخص شود، تا جایی که ما اطلاع داریم دلیلی برتعیین مقدار مهر در شریعت نیست؛ ازدواج هایی که در زمان رسول الله ج بین مسلمانان صورت گرفته است مقدار مهرشان متفاوت بوده است.
در مسند احمد و سنن ترمذی که آن را صحیح دانسته است؛ روایت است که: «جَعَلَ المهر نَعليَن» «یک جفت کفش به عنوان مهریه تعیین شد».
در مسند احمد و ابو داود آمده است: «لَوْ أَنَّ رَجُلًا أَعْطَى امْرَأَةً صَدَاقًا مِلْءَ يَدَيْهِ طَعَامًا كَانَتْ لَهُ حَلَالًا» [۱۳۴۰]. «اگر شخصی زنی را به عنوان مهریه، مقداری از خوراک به پری دو کف دست بدهد، این زن برایش حلال است».
درصحیح بخاری و مسلم و دیگر کتب حدیث از انس س روایت است: که رسول الله ج آثار زعفران و زردی آن را برروی لباس عبدالرحمان بن عوف س مشاهده نمود؛ پیامبر ج پرسید: «ما هذا»؟ این چه اثری است؛ عبدالرحمن بن عوف پاسخ داد: یا رسول الله عروسی کرده ام؛ و به‌اندازه‌ی یک هسته‌ی خرما، طلا داده ام، پیامبرفرمود: «بارك الله لك، اولِم ولَو بشاةٍ» [۱۳۴۱]. «الله تعالى ازدواج تو را با خیر وبرکت بگرداند، ولیمه بده اگر چه یک گوسفند باشد».
در صحیح بخاری و مسلم و دیگر کتب حدیث از سهل بن سعد س روایت است که: زنی خودش را به پیامبر ج عرضه کرد و گفت: یا رسول الله ج من را به عقد نکاح خویش در آور و خیلی آن جا ایستاد، مردی از یاران پیامبر ج فرمود: یا رسول الله ج اگر شما تمایلی به ازدواج با ایشان ندارید، او را به ازدواج من درآورید؛ پیامبر ج فرمود: «هَلْ عِنْدَكَ مِنْ شَيْءٍ تُصْدِقُهَا إياها؟» آیا چیزی داری به عنوان مهریه پرداخت نمایی؟ آن مرد گفت: البته این ازار را دارم. پیامبر ج به او گفت: «إِنْ أَعْطَيْتَهَا إِزَارَكَ جَلَسْتَ وَلَا إِزَارَ لَكَ، فَالْـتَمِسْ شَيْئًا» ازارت به چه درد می‌خورد؟ اگر آن را بپوشی، چیزی برای تو نمی‌ماند؛ آن مرد گفت: یا رسول الله ج ! چیزی ندارم؛ پیامبر ج فرمود: «هَلْ مَعَكَ مِنْ الْـقُرْآنِ شَيْءٌ؟» چقدر قرآن بیاد داری؟ فلان و فلان سوره را یاد دارم و چند سوره را بر شمرد، پیامبر ج فرمود: «قَدْ زَوَّجْتُكَهَا بِمَا مَعَكَ مِنْ الْـقُرْآنِ» او را در مقابل قرآنی را که یاد دارد، به نکاح تو در می‌آورم.
و در روایتی در بخاری و مسلم به روایت سهل بن سعد ساعدی س آمده که پیامبر ج به خواستگار گفت: «الْـتَمِسْ وَلَوْ خَاتَمًا مِنْ حَدِيدٍ» [۱۳۴۲]. «برو چیزی پیدا کن اگر چه انگشتر آهنی باشد».
بنابراین روایات، لازم است چیزی به عنوان مهریه تعیین باشد هرچند‌اندک باشد.
مدلول این آیه نیز همین است ﴿وَأُحِلَّ لَكُم مَّا وَرَآءَ ذَٰلِكُمۡ أَن تَبۡتَغُواْ بِأَمۡوَٰلِكُم﴾ [النساء: ۲۴]. «و آنچه غیر این باشد برای شما حلال است که با صرف اموال خویش طلب کنید».
چنانچه در عقد نکاح چیزی به عنوان مهریه تعیین نگردد نکاح صحیح است، و برای زن مهر المثل تعلق می‌گیرد آنگونه که در احادیث صحیح آمده است.
وبالله التوفیق، و صلی الله علی نبینا محمد و آله وصحبه وسلم
فتاوای انجمن دائم پژوهش‌‌های علمی و افتا ۹/۷۹-۸۱
[۱۳۴۰] احمد (۳/۳۵۵) ابوداود (۲۱۱۰) و رجح و قفه، دار قطنی (۳/۲۴۳) تاریخ بغداد خطیب بغدادی ۶/۳۶۵، سنن کبری بیهقی ۷/۲۳۸ (۱۴۱۴۹) وانظر تلخیص الحبیر ۳/۱۹۰ (۱۵۵۱). [۱۳۴۱] بخاری ۲۰۴۸ -۲۰۴۹-۳۷۸۱-۳۹۳۷-۵۰۷۲-۵۱۵۳،۵۱۵۵،۵۱۶۷،۶۳۸۶) مسلم ۱۴۲۷ و دیگران. [۱۳۴۲] به تخریج حدیث در فتوای گذشته مراجعه شود.