فتاوای علمای حرمین در مورد مسائل فقهی معاصر

[۳۵ ] برای مسافر گرفتن روزه بهتر است یا نگرفتن آن؟

س: شخصی به روزه گرفتن روز‌های دوشنبه و پنج شنبه و روزه‌‌های مستحب پایبند است ایشان در حال مسافرت بهتر است که روزه بگیرد یا بهتر آن است که روزه نگیرد؟

ج: در حدیث آمده است که شخصی به نام حمزه ابن عمرو بسیار روزه می‌گرفت و زیاد مسافرت می‌کرد؛ ایشان از رسول الله ج پرسید: آیا در اثنای سفر روزه بگیرم؟ پیامبرج فرمود: «إن شِئْتَ فصُمْ، وإن شِئْتَ فأَفْطِرْ» [۹۹۰] «اگر خواستی روزه بگیر و اگر خواستی روزه را بخور».

پیامبر اکرم ج به ایشان اختیار داد و همین اختیار، دلیلی است بر این که اگر مسافر می‌تواند بدون تحمل مشقّت و سختی روزه بگیرد، مجاز به این کار است روزه‌اش فرض باشد یا نفل، زیرا سبب جواز خوردن روزه در سفر وجود مشقت و سختی است.

الله تعالى فرموده: ﴿وَمَن كَانَ مَرِيضًا أَوۡ عَلَىٰ سَفَرٖ فَعِدَّةٞ مِّنۡ أَيَّامٍ أُخَرَۗ يُرِيدُ ٱللَّهُ بِكُمُ ٱلۡيُسۡرَ وَلَا يُرِيدُ بِكُمُ ٱلۡعُسۡرَ﴾ [البقرة: ۱۸۵]. «و اگر کسی بیمار یا مسافر باشد (می تواند از رخصت استفاده کند و روزه نگیرد) و چندی از روزهای دیگر را (به اندازه آن روزها روزه بگیرد) الله تعالى آسایش شما را می‌خواهد و خواهان زحمت شما نیست».

در مواردی روزه بودن همراه مشقت و زحمت دارای اجر و ثواب بیشماری است به شرط آن که شخص نیازمند به کمک دیگران نباشد و اگر نتواند امور خود را رسیدگی کند بلکه سربار دیگران می‌شود در این صورت خوردن روزه برایش افضل است؛ بدلیل گفتار پیامبر ج: «ذَهَبَ المُفْطِرُونَ اليومَ بالأَجْر» [۹۹۱]. «امروز کسانی که روزه نبودند اجر و ثواب را حاصل نمودند».

در حدیثی دیگر پیامبرج فرموده: «ليسَ مِنَ البِرِّ الصيامُ في السَّفَر» [۹۹۲] «روزه گرفتن در مسافرت جزو نیکی و عبادت نیست».

روزه دار مسافر اگر محتاج باشد که رفقایش برای او سایه درست کرده و بر او آب بپاشند و شترش را آب دهند و خوراک و... تهیه کنند بهتر آن است که از روزه گرفتن صرف نظر کند تا مزاحم دیگران نشود؛ اما اگر روزه در روند کارش خلل ایجاد نکند افضل آن است که روزه بگیرد، روزه‌ی فرضی باشد یا نفلی.

فتوا با امضای شیخ ابن جبرین- مورخه‌ی ۲/۱/۱۴۲۳

[۹۹۰] بخاری (۱۹۴۳)، و مسلم (۱۱۲۱). [۹۹۱] بخاری (۲۸۹۰)، و مسلم (۱۱۱۹). [۹۹۲] تخریج آن در فتوای شماره ۳۳ از همین باب گذشت.