فتاوای علمای حرمین در مورد مسائل فقهی معاصر

[۲۴] مدح افراد مذهبی و تشویق‌آنان به میانه روی

س: عده‌ای تلاش می‌کنند که با استناد به تندروی و سخت‌گیری، از جوانان بیداری اسلامی دوری‌‌کنند، نظر جنابعالی در این باره چیست؟

ج: واجب است که جوانان را به خیر تشویق و از شور و هیجان‌شان در خیر قدردانی ‌کنیم، علاوه بر این باید توجیه شوند که با نرمی، حکمت و عدم شتابزدگی در امور دعوت دهند، چرا که در جوانان و غیر جوانان غیرت (و شور) فراوان وجود دارد. لذا اقدام به انجام کار‌هایی ‌که شایسته نیست، می‌کنند، پس توجیه و تفهیم پیر و جوان وظیفه است تا در مسایل پایدار و ثابت‌قدم گردند و درتمام کارهای‌شان حق را مد نظر داشته باشند تا همه‌ی کار‌ها به جا و به موقع انجام گیرد.

در زمان پیامبر ج مردی برخی ‌گناهان را مشاهده کرد و غیرتش به جوش آمد و به فردی‌‌که مرتکب گناه شده بود، گفت: سوگند به‌الله! هرگز الله تو را نمی‌بخشد!؟ الله تعالى می‌‌‌‌‌فرماید: «مَن ذا الَّذي يَتَألَّي عَلَيَّ أن لا أغفِرَ لِفُلانٍ؛ فَإنِّي قَد غَفَرتُ لِفُلانٍ وأحبَطتُ عَمَلَكَ» [۱۱۳۵]. «کیست که بر من سوگند یاد می‌کند که فلانی را نمی‌بخشم، فلانی را بخشیدم و عمل تو را نابود کردم».

این فقط به خاطر تجاوز از حد شرعی‌است که بطور قطعی ‌‌‌گفته، ‌الله کسی را که مرتکب آن گناه شده است، نمی‌بخشد. این حدیث بر فرد مؤمن واجب می‌گرداند که ثابت‌قدم باشد و از خطر زبان و غیرت بیش از حد حذر کند. به هر حال وظیفه‌ی جوان، پیر و... همگان است که منکر را انکار کنند، امّا با نرمی، حکمت و پای‌بندی به نصوص شرعی. از چارچوب شریعت فراتر نروند که در این صورت مانند: غلاۀ، خوارج، معتزله و پیروان‌شان می‌شوند. از طرفی نسبت به فرمان الله بی‌تفاوت و متساهل نباشند؛ بلکه در انکار منکرات و امور ناپسند، راه اعتدال و میانه روی را در پیش گیرند تا باشد که سخنانشان مؤثر واقع شود. از چیزهایی‌‌که موجب تنفر و انزجار مردم می‌شود و نفعی برای جامعه ندارد، بپرهیزد. ﴿وَلَوۡ كُنتَ فَظًّا غَلِيظَ ٱلۡقَلۡبِ لَٱنفَضُّواْ مِنۡ حَوۡلِكَ﴾ [آل عمران: ۱۵۹]. «اگر تندخو و سنگ‌دل بودی، بطور قطع از اطراف تو پراکنده می‌شدند».

رسول الله ج در حدیث صحیحی می‌فرماید: «إنَّ الرِّفقَ لا يَكونُ في شَيءٍ إلّا زانَهُ، ولا يُنزَعُ مِن شَيءٍ إلّا شانَهُ» [۱۱۳۶]. «نرمی در هر کاری باشد آن کار را ارزشمند می‌کند و از چیزی برداشته نمی‌شود؛ مگر این که باعث بی‌ارزش شدن آن می‌گردد».

نیز می‌فرماید: «اللَّـهُمَّ مَنْ وَلِيَ مِنْ أَمْرِ أُمَّتِي شَيْئًا فَشَقَّ عَلَيْهِمْ فَاشْقُقْ عَلَيْهِ، وَمَنْ وَلِيَ مِنْ أَمْرِ أُمَّتِي شَيْئًا فَرَفَقَ بِهِمْ فَارْفُقْ بِهِ» [۱۱۳۷]. «پروردگارا! هر کسی که مسئول و متولی بعضی از امور امت من شد، اگر بر آن‌‌ها سخت گرفت، بر او سخت بگیر؛ و اگر آسان گرفت، بر او آسان بگیر».

شیخ ابن باز – مجلة البحوث – شماره ۳۶

[۱۱۳۵] مسلم (۲۶۲۱). [۱۱۳۶] مسلم (۲۵۹۴). [۱۱۳۷] مسلم (۱۸۲۸).