[۷۶] آیا مسئله قصر نماز وجمع بین دو نماز تابع شرایط خاصی است؟
س: بنده بر حسب شرائط شغلی بسیار سفر می‌کنم، به ممالک اسلامی و غیر اسلامی می‌روم مهمترین چیزی که برایم پیش می‌آید و بر من سنگین است محافظت بر نماز است؛ بویژه‌این که برنامه‌ی روزانه ام از صبح شروع می‌شود و تا شب ادامه دارد. در بیشتر اوقات نماز در موقعیتی نیستم که بتوانم نمازم را به موقع ادا کنم؛ بنا بر یکی از علت‌‌های ذیل:
-عدم وجود مکانی پاک برای نماز.
-عدم وجود مکانی تمیز جهت طهارت و وضو.
-عدم تشخیص قبله.
-حضور زنان برهنه و بد حجاب.
-وجود قبر در بعضی از مساجد.
وجود این عوامل یا برخی از آن‌‌ها مانع نماز خواندن من می‌شود.
چه بسا مسافرتم برحسب مأموریتی که به خاطر آن به سفر می‌روم، گاهی طولانی و گاهی کوتاه است، یعنی در بعضی از مسافرتها فقط روز‌های‌اندکی ماندگار می‌شوم و در بعضی مسافرتها اقامتم تا یک ماه و شاید کمی‌بیشتر از یک ماه به طول بیانجامد و در این ایام مشتقات و مشکلاتی که سابقاً ذکر کردم برایم پیش می‌آید، و نمی‌توانم بر نماز هایم مواظبت کنم، آیا با این وضعیت می‌توانم به رخصت قصر و جمع عمل کنم و بین نماز‌های ظهر و عصر یا مغرب و عشاء جمع تقدیم یا جمع تأخیر کنم آنگونه که شرایطم ایجاب می‌کند؟
امیدوارم پاسخی شفاف و روشن در اختیار ما بگذارید. الله تعالی شما را حفظ و تحت حمایت خود قرار دهد و شما همچنین علم تان را برای نفع اسلام و مسلمین سودمند قرار دهد.
ج: سفارش می‌کنیم که نماز‌های فرض را با نهایت کوشش در اوقات آن ادا کنید و هیچ نمازی را از وقت آن تأخیر نکنیم؛ چون تأخیر نماز در حقیقت ضایع کردن و به فراموشی سپردن است، همانگونه که الله تعالی فرموده است:
﴿أَضَاعُواْ ٱلصَّلَوٰةَ وَٱتَّبَعُواْ ٱلشَّهَوَٰتِ﴾ [مریم: ۵۹]. «نماز را هدر دادند و از شهوات پیروی کردند».
الله تعالى می‌فرماید: ﴿ٱلَّذِينَ هُمۡ عَن صَلَاتِهِمۡ سَاهُونَ٥﴾ [الماعون: ۵]. «کسانی که نماز خود را به دست فراموشی می‌سپارند».
بنابراین شما در وقت کار می‌توانید پنج یا ده دقیقه اجازه بگیرید و نمازتان را بطور کامل بخوانید. همانگونه که برای رفتن به دستشویی اجازه می‌گیرید. وقتی که درمحل کار هستید، سجاد‌های به همراه داشته باشید و برآن نماز بخوانید. امروزه هیچ محل کاری از وضو خانه و دستشویی خالی نیست، بنابراین در اوقات نماز درصورتی که وضو نداشته باشی به وضوخانه محل کار برو وضو بگیر. اگر برایت ممکن است یک دستگاه قبله نما با خودت داشته باش و در هنگام نماز از رو به رو شدن زنان بد حجاب پرهیز کن. اگر در مسجدی قبری را مشاهده کردی، سعی کن از آن مسجد خارج شو و در کنار آن مسجد و یا در مسیر پیاده رو نماز بخوان. می‌توانی در همان مسجد نماز بخوانی به شرطی که آن قبر را پشت سر خود قرار بده. اگر سفرت با مشقت و سختی همراه باشد، می‌توانی جمع و قصر کنی، همان طور که مسافر چنین رخصتی دارد. از میان جمع تقدیم و تأخیر، همان را که به حال شما مناسب تر است اختیار کن، چون مشقت باعث جلب سهولت و آسانی است. اما اگر مشقتی در کار نباشد و شما به عنوان مقیم در هتل مستقر باشید، یا مشقت باشد، ولی شما اراده‌ی اقامت روز‌های زیادی را دارید در این صورت نه جمع تقدیم و نه جمع تأخیر و نه قصر، هیچ کدام را برای شما جائز نمی‌بینیم، بلکه بر شما لازم است نماز را به صورت کامل و همان گونه که الله آن را فرض گردانیده است ادا کنید. (و الله اعلم)
از گفتار و املای شیخ ابن جبرین. در تاریخ۹/۱/۱۴۲۳