فتاوای علمای حرمین در مورد مسائل فقهی معاصر

[۱۹] مجبور کردن دانش آموز توسط معلم تا اشیای گران قیمت برای او بیاورد

س: برخی از معلمان دانش آموزان را به آوردن اشیایی چون تندیس، لوح چوبی، روزنامه، خودکار، پارچه و.. مجبور می‌سازند. این امر موجب ایجاد مشکل برای بسیاری از خانواده‌‌هایی شده که شرایط مالی مناسبی ندارند، همین مسئله در مورد خانم معلم‌‌ها نیز مشاهده می‌شود. جنابعالی چه نصیحتی در این خصوص دارید؟

ج: شکی نیست که بسیاری از اولیای دانش آموزان فقیر و ضعیف هستند و بدست آوردن قوت لایموت و حداقل نیاز‌های منزل برای‌شان سخت است.

بنابراین بر معلم واجب است که با دانش آموزان مدارا کرده و توقعی از آن‌‌ها نداشته باشد. بلکه سعی کنند به هر وسیله‌ی ممکن کمک‌‌های مالی در اختیار دانش آموزان قرار بدهند. رسول اکرم ج فرموده است: «الْـمُؤْمِنَ لِلْمُؤْمِنِ كَالْـبُنْيَانِ يَشُدُّ بَعْضُهُ بَعْضًا» [۵۶۹].«مؤمنان (در تقویت همدیگر) به ساختمانی می‌مانند که بخشی ازآن بخش دیگری را محکم نگه می‌دارد».

‌‌ معلم هرگاه به اشیایی مانند روزنامه، خودکار و یا پارچه وپلا کارد... نیاز پیدا می‌کند خودش زحمت آن را بکشد، یا معلمان برای خرید آن در بین خود قرعه کشی کرده و هر کدام شان مبلغی را بپردازند و یا از افراد خیر و ثروتمند درخواست تهیه‌ی آن را بکنند. چنان‌چه باز هم نتواستند آن چیز را بدست بیاورند می‌توانند از دانش آموزانی که خودشان داوطلب باشند در خواست تهیه‌ی آن را بکنند و هر دانش آموزی بر حسب توانایی خودش چیزی بیاورد و آنان‌که چیزی ندارند باید در موردشان گفت که خداوند هیچ‌کس را خارج از وسع و توانشان ملکف نمی‌سازد.

به مدیران مدارس و اعضای هیأت تدریس نصیحت می‌کنم که به دانش آموزان رحم نموده و آسان‌گیری کرده و آن‌‌ها را به تهیه‌ی وسایلی که توان آن را ندارند مجبور نکنند، لوازم سرگرمی، کار‌های دستی، اعلانات، روزنامه‌‌های دیواری را برایشان فراهم کنید و بدانید که بسیاری از اولیای دانش آموزان فقیر هستند، و به آن لحظه فکر کنید که: فرزندی نزد پدر و سرپرستش می‌رود، به او می‌گوید که معلم از من درخواست پارچه، یا روزنامه و یا... کرده است و پدر از نداری بنالد و بچه برحرف خود پا فشاری کند و بگوید که معلم از من هیچ عذری را نمی‌پذیرد و چنان‌چه خواسته‌اش را فراهم نکنم عقب می‌افتم؛ فکر می‌کنید چه حالی بر پدر و خانواده دست می‌دهد؟ چه بسا به گدایی، فروختن اثاثیه‌ی منزل و یا قرض گرفتن مجبور می‌شوند. این جاست که معلم را مورد لعن و نفرین قرار داده و اظهار می‌دارد که معلمان بر ما ستم نموده و ضرر می‌زنند. بر معلم لازم است که این مسئله را مدنظر قرار داده و خود را بجای ولی دانش آموز قرار دهد و آنچه را که برای خود نمی‌پسندد برای دیگران نیز نباید بپسندد.

شیخ ابن جبرین- پاسخ فقهی به سؤالات آموزشی و پرورشی ص (۴۶-۴۷).

تهیه و تنظیم: عبدالعزیز المسیند.

[۵۶۹] بخاری (۴۸۱، ۲۴۴۶، ۶۰۲۶) و مسلم (۲۵۸۵).