فتاوای علمای حرمین در مورد مسائل فقهی معاصر

[۳۱۶] مصایب نتیجه‌ی گناهان است

س: عد‌های از مردم در بیان حکمت بعضی از حوادث و وقایع قضاوت زود هنگام کرده و می‌گویند: الله تعالى بلا‌هایی را که در دنیا می‌فرستد از آن چنین و چنان مقاصدی دارد، می‌گویند الله تعالى باران را به علت کثرت گناهان، از بندگانش دریغ داشته و فلان زلزله بخاطر آزمایش و تأدیب فلان قوم و قبیله به وقوع پیوسته است.

به نظر شما آیا این ادعا‌ها افترا و سخنانی ناآگاهانه نسبت به ذات خداوندی و غیر یقینی محسوب نمی‌شود؛ زیرا ما از حقیقت مقصود الله تعالى بی‌خبریم.

ج: اشکالی ندارد که انسان مصایبی چون زلزله، بلا و ناداری را معلول عللی بداند که خودِ باری تعالى آن‌‌ها را به عنوان سبب بیان کرده است. مثلاً الله تعالى در قرآن گناهان را سبب شرّ و فساد عنوان کرده و گفته است: ﴿ظَهَرَ ٱلۡفَسَادُ فِي ٱلۡبَرِّ وَٱلۡبَحۡرِ بِمَا كَسَبَتۡ أَيۡدِي ٱلنَّاس﴾ [الروم: ۴۱]. «تباهی و خرابی در خشکی و دریا به سبب کارهایی پدیدار گشته که مردم انجام می‌دهند».

﴿أَوَلَمَّآ أَصَٰبَتۡكُم مُّصِيبَةٞ قَدۡ أَصَبۡتُم مِّثۡلَيۡهَا قُلۡتُمۡ أَنَّىٰ هَٰذَاۖ قُلۡ هُوَ مِنۡ عِندِ أَنفُسِكُمۡ﴾ [آل عمران: ۱۶۵]. «آیا هنگامی‌که مصیبتی به شما وارد شد (می‌گویید) این مصیبت از کجاست؟ حال آن‌که (در جنگ بدر) دو برابر آن (فتح و پیروزی) کسب کرده‌اید. بگو این مصیبت (کشتار و شکست) از ناحیه‌ی خودتان است- نتیجه‌ی مخالفت با رهنمودهای رسول الله ج است-».

در این زمینه نصوص زیادی در دست است، بنابراین اشکالی ندارد که این مصایب را معلول علل و اسبابی بدانیم که خود الله تعالى آن‌‌ها را علت و سبب قرار داده است، هرچند که در این جا أسباب دیگری نیز وجود دارد که بدان آگاه نیستم؛ نیز آن را علت قرار داده است، در این صورت سخن ما ناآگاهانه نیست، بلکه داریم چیزی را به الله تعالى نسبت می‌دهیم که خود او علم آن را به ما ارزانی داشته است و (مثلاً) گفته: که مصایب نتیجه‌ی گناهان و بزهکاری‌‌های ما انسان‌‌ها ست.

شیخ ابن عثیمین- کتاب الدعوة- (۲/ ۱۴۳/ ۱۴۴)