[۹] اختلاف علما در فتوا
س: - اختلاف در مسایل دینی در چه وقتی معتبر و قابل قبول است؟
-آیا ائمه‌ی امت اسلامی‌در تمام مسایل با هم اختلاف دارند؟
- یا تن‌‌ها در مواضع معّینی اختلاف دارند؟
ج: اختلاف علمای اسلام اگر نشأت گرفته از اجتهاد باشد ضرری را متوجه فرد غیر صائب نمی‌کند،
زیرا رسول اکرم ج فرموده است: «إِذَا حَكَمَ الْـحَاكِمُ فَاجْتَهَدَ ثُمَّ أَصَابَ فَلَهُ أَجْرَانِ، وَإِذَا حَكَمَ فَاجْتَهَدَ ثُمَّ أَخْطَأَ فَلَهُ أَجْرٌ» [۵۴۴].«مجتهد اگر اجتهادش درست باشد دو ثواب دارد و اگر در اجتهادش به خطا برود یک ثواب دارد».
لیکن هر وقت حقیقت برای مجتهد خاطی، آشکار بشود واجب است که از رأی خود برگشته و از حقیقت پیروی نماید.
اختلافی که بین علمای امت اسلامی‌در مسایل فرعی پیش می‌آید نباید سبب اختلاف و دوگانگی قلوب بگردد چه اختلاف قلوب مفاسد بزرگ و خطرناکی بدنبال خواهد داشت.
الله تعالى می‌فرماید: ﴿وَلَا تَنَٰزَعُواْ فَتَفۡشَلُواْ وَتَذۡهَبَ رِيحُكُمۡۖ وَٱصۡبِرُوٓاْۚ إِنَّ ٱللَّهَ مَعَ ٱلصَّٰبِرِينَ﴾ [الأنفال: ۴۶]. «با هم نزاع و کشمکش نکنید که در نتیجه، سست شده و نیرویتان تحلیل می‌رود و صبر کنید؛ زیرا الله تعالى با صابران است».
اختلافی که همواره نقل و بیان شده و از آن صحبت می‌شود اختلاف علماست پیرامون مسایل فقهی و در شریعت اسلامی تن‌‌ها همین اختلاف قابل قبول است. اما اختلاف عوام الناس که هیچ مسئله و دلیلی را درک نمی‌کنند اصلاً قابل قبول نیست. بنابراین بر عوام واجب است که برای دریافت ضروریات دینی به علما مراجعه کنند.
الله تعالى فرموده است: ﴿فَسَۡٔلُوٓاْ أَهۡلَ ٱلذِّكۡرِ إِن كُنتُمۡ لَا تَعۡلَمُونَ﴾ [النحل: ۴۳]. «اگر نمی‌دانید از علما بپرسید».
اما آیا در تمام مسایل اختلاف وجود دارد؟
پاسخ این است که قضیه این طور نیست، بلکه برخی از مسایل اجماعی هستند و به فضل الهی هیچ اختلافی در آن‌‌ها دیده نمی‌شود و صرفاً در برخی مسایل اجتهادی به علت اجتهادات و یا عالم‌تر بودن برخی از علما از برخی دیگر درباره‌ی نصوص کتاب و سنت اختلافاتی پدید آمده است. لیکن در مسایل کلی اختلاف بسیار‌اندک است.
فتوا با امضای شیخ ابن عثیمین
[۵۴۴] بخاری (۷۳۵۲).