فتاوای علمای حرمین در مورد مسائل فقهی معاصر

[۱۸۰] حکم سلام کردن به کافر و جواب سلامش

س۱: در این زمان در نتیجه‌ی روابط غرب و شرق که کفار با اختلاف ملت‌هایشان بیشتر هستند، مشاهده می‌کنیم‌که در برخورد با ما به روش اسلامی ما را سلام می‌کنند وظیفه‌ی ما در برابر اینان چیست؟

ج۲: پیامبر ج می‌فرماید: «لَا تَبْدَءُوا الْـيَهُودَ وَلَا النَّصَارَى بِالسَّلَامِ فَإِذَا لَقِيتُمْ أَحَدَهُمْ فِي طَرِيقٍ فَاضْطَرُّوهُ إِلَى أَضْيَقِهِ» [۳۱۳]. «در برخورد با یهود و نصارا شما آغاز‌گر سلام نباشید و هرگاه در را‌ه با‌ آنان روبروشدید، آن‌‌ها را مجبور کنید که از تنگ‌ترین قسمت را‌ه عبور‌کنند».

پیامبر ج می‌فرماید: «إِذَا سَلَّمَ عَلَيْكُمْ أَهْلُ الْـكِتَابِ فَقُولُوا وَعَلَيْكُمْ» [۳۱۴]. «هرگاه [کسی از] اهل‌کتاب بر ‌شما ‌سلام ‌کرد، در جواب به آن‌‌ها ‌بگویید‌: و علیکم».

چون تا جایی‌که ما می‌دانیم اهل‌‌‌کتاب یهود ‌و نصاری‌ هستند ‌ولی حکم بقیه‌ی کفار ‌در ‌این ‌همانند حکم یهود و نصاری است چرا که دلیلی برای فرق بین آن‌‌ها وجود ندارد.

بطور مطلق کافر سلام نمی‌کند و هرگاه سلام کرد، واجب است جواب او را با «وَعَلَیکمْ» بدهیم تا به فرمود‌ه‌ی پیامبر ج عمل کرد‌ه باشیم و اشکالی ندارد، بعد از این‌که سلام کرد به آن‌‌ها بگوییم حالت چطور است؟ یا بچه‌‌ها چطورند‌؟ بعضی از علما مانند: ابن تیمیه این را جایز دانسته‌اند. بویژه زمانی که مصلحت اسلامی در کار باشد، مانند ترغیب فرد به اسلام و عادی شدن مسایل اسلامی‌برایش تا دعوت اسلامی را قبول نماید و به آن تمایل پیدا کند.

چون الله می‌فرماید: ﴿ٱدۡعُ إِلَىٰ سَبِيلِ رَبِّكَ بِٱلۡحِكۡمَةِ وَٱلۡمَوۡعِظَةِ ٱلۡحَسَنَةِۖ وَجَٰدِلۡهُم بِٱلَّتِي هِيَ أَحۡسَنُ﴾ [النحل: ۱۲۵]. «با حکمت و اندرز نیکو به راه پروردگارت دعوت نما و با آن‌ها به روشی که نیکوتر است گفتگو و مناظره کنید».

و می‌فرماید: ﴿وَلَا تُجَٰدِلُوٓاْ أَهۡلَ ٱلۡكِتَٰبِ إِلَّا بِٱلَّتِي هِيَ أَحۡسَنُ إِلَّا ٱلَّذِينَ ظَلَمُواْ مِنۡهُمۡ﴾ [العنکبوت: ۴۶]. «با اهل کتاب جز با روشی که نیکوتر است مجادله نکنید، مگر کسانی که از آنان ستم کردند».

س۲: آیا اشکالی ندارد ما آغاز کننده سلام به کفار باشیم وهرگاه آنان ما را سلام کردند چگونه جواب آن‌‌ها را بدهیم؟

ج ۲: کسانی که از طرف شرق و غرب به‌سوی ما می‌آیند، مسلمان نیستند لذا درست نیست که صحبت با آن‌‌ها را با سلام آغاز کنیم.

پیامبر ج می‌فرماید: «لَا تَبْدَءُوا الْـيَهُودَ وَلَا النَّصَارَى بِالسَّلَامِ» [۳۱۵]. «به یهود و نصاری سلام نکنید» و هرگاه ما را سلام کردند ما هم مانند، آن‌‌ها پاسخ می‌دهیم.

چرا که الله تعالى می‌فرماید‌: ﴿وَإِذَا حُيِّيتُم بِتَحِيَّةٖ فَحَيُّواْ بِأَحۡسَنَ مِنۡهَآ أَوۡ رُدُّوهَآ﴾ [النساء: ۸۶]‌. «هرگاه به شما سلام کنند پاسخ آن را بهتر از آن بدهید، یا لا اقل به همان گونه پاسخ گویید».

اگر سلام وتحیه‌ی آن‌‌ها با این جمله «السلام‌علیکم» باشد از دو حال خارج نیست.

حالت اول: آن را با لام بگویند «السلام علیکم» و ما باید بگوییم «علیکم السلام» و یا بگوییم «وعلیکم».

حالت دوم: اما اگر آن‌‌ها لام را تلفظ نکردند، وگفتند: «السام علیکم» فقط ما باید بگوییم «وعلیکم» یهود به خدمت پیامبر ج می‌آمدند و ایشان را این طور سلام می‌کردند «السام علیکم» بدون تلفظ لام – «السام» که به معنای مرگ است و قصدشان بددعایی برای پیامبر ج بود. پیامبر ج دستور داد در جواب آن‌‌ها بگوییم «وعلیکم» [۳۱۶]. یعنی: مرگ بر خودتان باد! و این حکم مطابق با سنت (پیامبر ج) است.

اما این‌که ما آغازگر سلام به کفار باشیم، پیامبر ج ما را از آن منع فرموده است.

شیخ ابن عثیمین- مجموع الثمین (۲/۹۷و۹۸)

[۳۱۳] تخریجش گذشت در فتاوا (۱۷۸). [۳۱۴] تخریجش گذشت در فتاوا (۱۷۸). [۳۱۵] تخریجش گذشت در فتاوا (۱۷۸). [۳۱۶] تخریجش گذشت در فتاوا (۱۷۸).