فتاوای علمای حرمین در مورد مسائل فقهی معاصر

[۳۳] توضیح واژه‌ی مولی از نظر شرع

س: معنی شرعی مولی چیست؟ آیا مولی بر برده اطلاق می‌شود؟

ج: مولی به برده اطلاق می‌شود – عتیق- وهم به کسی که برد‌های را آزاد نموده- معتق- ؛ مثلاً گفته می‌شود: ابو رافع مولی بنی هاشم، آنگونه که گفته می‌شود: بنی هاشم مولی ابو رافع.

معنای این عبارت این است که ابو رافع با بنی هاشم پیمان دوستی منعقد نموده است و به آنان منسوب است که آن‌‌ها را یاری می‌کند و به آنان پناهنده می‌شود و همچنین بنی هاشم ابو رافع را از خودشان می‌دانند و در مشکلات او را یاری می‌کنند و به عنوان عصبه از او میراث می‌برند.

نزد برخی علما: برده از معتق خود در صورتی که عصبه‌ی نسبی نداشته باشد، ارث می‌برد؛ بنابراین کلمه مولی بر کسانی اطلاق می‌شود که از بردگی آزاد شوند؛ هرچند که یکی از اجداد آنان در گذشته‌‌های بسیار دور برده بوده و سپس آزاد شده است، همچنین بر فرزندان او کلمه‌ی مولی اطلاق می‌شود. مولی گاهی نسبش از عرب است مانند زید بن حارثه و گاهی از عجم است. مانند اکثر موالی صدر اسلام که همگی در علم، فقه و حفظ زبانزد بوده‌اند. مانند: سعید بن جبیر، عطاء بن ابی رباح، طاووس بن کیسان، محمد بن اسحاق و دیگران. (و الله اعلم).

فتوا با امضای شیخ ابن جبرین، مورخه‌ی ۲۹/۱۰/۱۴۲۰