[۳۰۹] وظیفه‌ی ما در زمان شیوع فتنهها
س: آیا منظور از آن زمان، همان زمانی است که پیامبر ج در پاسخ به سؤال یکی از یارانش فرمود: که گفته بود:ای پیامبر! به هنگام زیاد شدن فتنهها و فرقه‌‌ها چه کار باید کنم؟ رسول الله ج فرمود: «اعتزل الناس اجلس في بيتك». «از مردم گوشه گیری کن و در خآن‌هات بنشین». در بخاری نیز حدیثی به معنای ذیل آمده است: رسول الله ج یارانش را به وقت نزول فتنهها و مشکلات به انزوا و گوشه گیری امر نمود و فرمود: «ولو أن تعضّ علی اصل شجرة». «اگر به پای درختی پناه ببرید [ایمانتان را نجات داده‌اید]». (کتاب الفتن) امیدوارم حدیث مذکور را توضیح داده و اقوال علما را پیرامون آن بیان کنید.
ج: در صحیح بخاری و صحیح مسلم و... از ابوادریس خولانی- با الفاظ بخاری- روایت شده است که ایشان از حذیفه‌بن‌یمان س چنین شنیده است: مردم از رسول الله ج درباره‌ی امور خیر، می‌پرسیدند و من از بدی‌‌ها می‌پرسیدم که مبادا گرفتار آن‌‌ها شوم. بدین جهت، گفتم:ای رسول خدا! ما در جاهلیت در بدی بسر می‌بردیم. پس الله تعالى این خیر (اسلام) را به ما عطا کرد. آیا بعد از این خیر، شّری هم وجود دارد؟ فرمود: «بلی»! گفتم: آیا آن شر، خیر و بهبودی به دنبال خواهد داشت؟ فرمود: «بلی، ولی با تیرگی همراه است» [۵۲۵] پرسیدم: تیرگی آن چیست؟ فرمود: «قَوْمٌ يَهْدُونَ بِغَيْرِ هَدْيِي، تَعْرِفُ مِنْهُمْ وَتُنْكِرُ». گفتم آیا بعد از آن خیر، شر دیگری می‌آید؟ فرمود: «نعم؛ دُعاةٌ علي أبواب جهنم مَنْ أَجَابَهُم إليها قَذَفُوهُ فيها». «آری، دعوتگرانی بر دروازه‌‌های جهنم ایستاده‌اند، هر‌کس سخن آنان را اجابت دهد، او را به سمت جهنم می‌کشند». گفتم: آن‌‌ها چگونه انسان‌‌ها یی هستند؟ گفت: «هُمْ مِنْ جِلْدَتِنَا، وَيَتَكَلَّمُونَ بِالْـسِنَتِنَا». «آن‌‌ها از نژاد ما و همزبان ما هستند». گفتم: اگر آن زمان را درک نمودم چه توصی‌های برای من دارید؟ فرمود: «تَلْزَمُ جَمَاعَةَ الْـمُسْلِمِينَ وَإِمَامَهُمْ». «جماعت مسلمانان و اطاعت از امام مسلمین را بر خود لازم بگیر». گفتم: اگر مسلمآن‌هادر آن زمان جماعت و امامی نداشتند، چکار کنم؟ فرمود: «فَاعْتَزِلْ تِلْكَ الْـفِرَقَ كُلَّهَا، وَلَوْ أَنْ تَعَضَّ بِأَصْلِ شَجَرَةٍ، حَتَّى يُدْرِكَكَ الْـمَوْتُ وَأَنْتَ عَلَى ذَلِكَ» [۵۲۶]. «از همة آن گروهها، دوری کن و اگر به پای درختی هم پناه ببری ایمانت را نجات داده‌ای، به همین جهت بمان تا این‌که مرگ به سراغتان بیاید».
این زمان، می‌تواند هر زمانی را شامل بشود، از فتنه‌‌های عهد صحابه ش و شورش بر عثمان س گرفته تا فتنه‌‌های زمآن‌‌های بعدی.
منظور از اعتزال و گوشه گیری در زمان فرقه گرایی همان چیزی است که حافظ ابن حجر عسقلانی در فتح الباری از طبری نقل کرده که ایشان گفته است: «هرگاه مسلمانان امام و رهبری نداشته باشند و به گروهها و دسته‌‌های مختلفی تقسیم بشوند آن گاه نباید از هیچ فرق‌های پیروی کرد، بلکه تا حد توان باید از همه آن‌‌ها دوری جست، تا از شر و بدی‌‌ها در امان ماند». [۵۲۷]
هرگاه جماعتی که بر سر حق باشد یافت شود باید به آن ملحق شد و جمعیت آن را تکثیر نمودو به تقویت آن پرداخت زیرا با توجه به وضعیت مذکور، این جماعت برای این فرد همان جماعت مسلمین محسوب می‌شود.
و بالله التوفیق. وصلی الله علی نبینا محمد وآله وصحبه وسلم.
فتاوای انجمن دایمی مباحث علمی و افتا (۳/۹۵، ۹۶)
[۵۲۵] معنای تیرگی که در آن خیر، خیر کامل و خالصی نخواهد بود و باعث شفافیت قلوب نخواهد گشت بلکه در بین قلوب حسد، کینه توزی و اختلاف خواهد بود. مراجعه شود به شرح نووی بر مسلم (۲/۲۳۶، ۲۳۷) و فتح الباری (۳/۳۶). [۵۲۶] بخاری (۳۶۰۶، ۷۰۸۴) و مسلم (۱۸۴۷). [۵۲۷] فتح الباری (۱۳/۳۷).