فتاوای علمای حرمین در مورد مسائل فقهی معاصر

[۲۳۳] آیا تسبیح بدعت است؟

س: در حدیث آمده «كل بدعة ضلالة» هر بدعت گمراهی است: یعنی: بدعتی که گمراهی نداشته باشد وجود ندارد و نیز بدعت حسن‌های هم وجود ندارد بلکه هر بدعت گمراهی دارد.

سؤال این است آیا داشتن تسبیح بدعت است و آیا این بدعت حسنه است؟

ج: تسبیح بدعت دینی نیست چون انسان عبادت الله را با آن انجام نمی‌دهد، بلکه هدف محفوظ نگه‌داشتن شمارش‌اذکار است. پس‌این‌ وسیله است نه مقصود.

البته بهتر است که انسان تسبیحات را با انگشتان خود بشمارد، پیامبر ج فرموده است «لِأَنَّهُنَّ مُسْتَنْطَقَاتٌ» [۴۱۴]. «انگشتان سخن‌گو هستند». در روز قیامت شهادت می‌دهند.

شمردن اذکار با تسبیح غفلت می‌آورد، و بسیاری انسان‌‌ها با تسبیح ذکر می‌کنند ولی فکر و چشم‌شان به جای دیگری است و عددی را برای ذکر تعیین می‌کنند و می‌خواهند همان عدد را با تسبیح که مهره‌‌های آن به‌اندازه‌ی همان تعداد مورد نظر است را تکمیل‌کنند و از همین رو است که زبان آن‌‌ها ذکر می‌کند ولی قلب آن‌‌ها غافل است. بخلاف کسی‌که با انگشتان خود ذکرمی‌کند.

سومین‌مسئله‌ای‌که مطرح می‌شود این است که ذکر با تسبیح ریا می‌آورد. هستند افرادی که چون ذکر را دوست دارند یک تسبیح بلند با دانه‌‌های درشت به گردنشان آویزان می‌کنند، زبان حال‌شان می‌گوید: نگاه کنید ما به‌اندازه همه این دانه‌‌ها الله تعالى را تسبیح می‌گوییم. ازالله تعالى آمرزش می‌خواهم از این که ایشان را متهم‌کنم ولی از این کار آن‌‌ها واهمه دارم.

با توجه به موارد ذکر شده مناسب است تسبیحات را با انگشتان بگوید.

مسئله دیگری که شایان ذکر می‌باشد این است که تسبیحات را باید با انگشتان دست راست شمارش نمود. پیامبر ج با دست راست تسبیح می‌گفت. بدون شک دست راست از دست چپ بهتر است. پیامبر ج از غذا خوردن و آشامیدن با دست چپ نهی کرده و انجام این کار‌ها را با دست راست امر کرده است.

پیامبر ج می‌فرماید: «يَا غُلَامُ سَمِّ اللَّـهَ وَكُلْ بِيَمِينِكَ وَكُلْ مِمَّا يَلِيكَ».«ای پسر! بسم الله بگو و با دست راست بخور و از جلوی خودت بخور» [۴۱۵] .

و می‌فرماید: «إِذَا أَكَلَ أَحَدُكُمْ فَلْيَأْكُلْ بِيَمِينِهِ، وَإِذَا شَرِبَ فَلْيَشْرَبْ بِيَمِينِهِ؛ فَإِنَّ الشَّيْطَانَ يَأْكُلُ بِشِمَالِهِ وَيَشْرَبُ بِشِمَالِهِ».«هرگاه انسان غذا می‌خورد با دست راست میل کند و هرگاه آب می‌نوشد؛ بادست راست بنوشد چرا که شیطان با چپ می‌خورد و می‌نوشد» لذا به خاطر پیروی‌از سنت پیامبر ج بهتراست که‌انسان با دست راست تسبیح بگوید.

پیامبر ج تمام کار‌ها (ی ارزشمند) را دوست داشت با دست راست انجام دهد؛ پوشیدن کفش، شانه زدن مو و... با این تفصیل، ذکر با تسبیح بدعت نیست. چون منظور از بدعت.... بدعتی‌ است که در دین باشد و هدف از ذکر با تسبیح، محفوظ نگهداشتن عدد تسبیحات است که تسبیح برای این‌کار وسیله مناسبی است. به هر حال تسبیح با انگشتان سنت و بهتر است.

شیخ ابن عثیمین- نور علی الدرب (الحلقة الثانیة) – ص (۶۸)

[۴۱۴] احمد ۶/۳۷۰ – ابوداود ۱۵۰۱ – ترمذی ۳۵۸۳ – ابن حبان ۸۴۲ – حاکم ۱/۵۴۷ (۲۰۰۷) سکوت کرده است و ذهبی آن را صحیح قرار داده است. آلبانی آن را حسن قرار داده است. صحیح أبوداود (۱۳۲۹). [۴۱۵] بخاری ۵۳۷۶ – مسلم ۲۰۲۲.