فتاوای علمای حرمین در مورد مسائل فقهی معاصر

[۶۰] حکم رَمی جمرات در شب

س: در حدیث آمده که ابن عباس ب گفته است: (گفتم بعد از ظهر رمی جمرات کرده‌ام، پیامبر ج فرمود: «لاَ حَرَجَ»- ایرادی ندارد-). این حدیث را بیهقی صحیح قرار داده است. بفرمایید که واقعاً این حدیث صحیح است و آیا رمی جمرات بعد از غروب آفتاب در روز قربانی جایز است؟

ج: به اثبات رسیده که رسول الله ج در روز قربانی در مورد مسئله‌ی مذکور مورد سؤال قرار گرفت. و این سؤال در رابطه ایام تشریق نبود. در صحیح بخاری آمده است که یکی از صحابه گفت: «رَمَيْتُ بَعْدَ مَا أمْسَيْتُ» [۱۰۵۴] «بعد از ظهر رمی جمرات را انجام دادم».

مقصود این است که من در واپسین لحظات روز قربانی این عمل را انجام داده‌ام؛ و این نزد تمام علما جایز است. بنابراین اگر شخصی رمی جمرات را در بعد از ظهر یا بعد از عصر انجام دهد، اشکالی ندارد. معنی این حدیث این نیست که صحابی مذکور در شب رمی جمرات کرده است، زیرا این صحابی قبل از آمدن شب از پیامبر ج سؤالش را پرسیده بود.

اما رمی بعد از غروب آفتاب یوم النحر، محل اختلاف علما است، عد‌های آن را جایز دانسته‌اند. و البته فتوای جواز فتوایی قوی می‌باشد و عد‌های ناجایز دانسته و گفته‌اند که این شخص باید رَمی جمرات را به تأخیر بیاندازد و در روز یازدهم بعد از زوال آفتاب رمی جمرات بکند، لیکن رمی جمره‌ی عقبه را قبل از رمی جمرات روز یازدهم انجام بدهد. همین چیز نزد علما جایز است.

لیکن شایسته است که مسلمان تلاش کند تا در روز عید رمی جمره‌ی عقبه را انجام دهد، همان گونه که پیامبر ج و صحابه در روز، این کار را انجام داده‌اند. همچنین در سایر روز‌هایی که در آن‌‌ها رمی وجود دارد باید بعد از زوال و قبل از غروب آفتاب، رمی انجام بگیرد، ولی چنانچه شرایط سخت بود و آفتاب غروب کرد، جایز است که انسان بعد از غروب تا آخر شب رمی را انجام دهد. قول صحیح همین است.

شیخ ابن باز- المجلة العربیة (۹۵). فتاوی و رسایل حج (۱/۳۲)

[۱۰۵۴] بخاری (۱۷۲۳).