فتاوای علمای حرمین در مورد مسائل فقهی معاصر

[۱۴۷] معنای ولاء و براء وچگونگی آن (شیخ ابن باز)

س: از شما تقاضا داریم که معنای ولاء و براء را شرح دهید که باید با چه کسی دوستی داشته باشیم. آیا موالات با کفار جایز است؟

ج: معنای ولاء و براء این است. که مؤمنان را دوست داشته باشیم و پشتیبانی و حمایتشان کنیم و از کافران متنفر باشیم با آن‌‌ها عداوت نماییم و از خودشان و دینشان بیزار باشیم، ولاء و براء همین است، همان طور که الله تعالى می‌فرماید: ﴿قَدۡ كَانَتۡ لَكُمۡ أُسۡوَةٌ حَسَنَةٞ فِيٓ إِبۡرَٰهِيمَ وَٱلَّذِينَ مَعَهُۥٓ إِذۡ قَالُواْ لِقَوۡمِهِمۡ إِنَّا بُرَءَٰٓؤُاْ مِنكُمۡ وَمِمَّا تَعۡبُدُونَ مِن دُونِ ٱللَّهِ كَفَرۡنَا بِكُمۡ وَبَدَا بَيۡنَنَا وَبَيۡنَكُمُ ٱلۡعَدَٰوَةُ وَٱلۡبَغۡضَآءُ أَبَدًا حَتَّىٰ تُؤۡمِنُواْ بِٱللَّهِ وَحۡدَهُ﴾ [الممتحنه: ۴]. «ابراهیم ÷ و کسانی که بدو گرویده بودند، الگوی خوبی برای شما هستند، بدانگاه که به قوم خود گفتند: ما از شما و از چیزهایی که بغیر از الله عبادت می‌کنید؛ بیزاریم و دشمنی و کینه توزی همیشگی میان ما و شما پدیدار گردید تا زمانی که به الله که یکتاست ایمان بیاورید..».

معنای تنفر از آنان و عداوت نمودن با آنان این نیست که به آن‌‌ها ظلم نماییم و در حقشان تجاوز کنیم، این تا زمانی است که با ما وارد جنگ نشوند، بلکه معنایش این است که از آنان متنفر باشی و در قلبت با آنان عداوت داشته باشی کفار جزو دوستان تو نباشند، البته نباید آنان را مورد اذیت و آزار و ستم قرار داد، هرگاه تو را سلام کردند جواب سلام شان را بده [۲۵۷] وآنان را نصیحت کن و به خیر و خوبی ارشاد کن.

الله تعالى می‌فرماید: ﴿وَلَا تُجَٰدِلُوٓاْ أَهۡلَ ٱلۡكِتَٰبِ إِلَّا بِٱلَّتِي هِيَ أَحۡسَنُ إِلَّا ٱلَّذِينَ ظَلَمُواْ﴾ [العنکبوت: ۴۶]. «با اهل کتاب[یهود و نصارا] مجادله نکن مگر به بهترین روش، بجز کسانی که از آنان ظلم می‌کنند..».

اهل کتاب یهود ونصارا هستند و همچنین کفاری که دارای تأمین، پیمان و تعهدی می‌باشند، امّا هر‌کس از آنان ظلم کند، به خاطر ظلمی که کرده مجازات می‌شود. علاوه از این برای مؤمن جایز است که با غیر مسلمانان به بهترین روش گفتگو و مجادله کند، علاوه از آن که به دلیل آیه‌ی فوق به خاطر الله باید از آنان متنفر باشد.

الله تعالى می‌فرماید: ﴿ٱدۡعُ إِلَىٰ سَبِيلِ رَبِّكَ بِٱلۡحِكۡمَةِ وَٱلۡمَوۡعِظَةِ ٱلۡحَسَنَةِۖ وَجَٰدِلۡهُم بِٱلَّتِي هِيَ أَحۡسَنُ﴾ [النحل: ۱۲۵]. «باحکمت و پندی نیکو به راه پروردگارت دعوت کن وبا آنان به بهترین شیوه مجادله نما.».

پس نباید به آن‌‌ها تعدی و ظلم شود، امّا تنفر و دشمنی با آن‌‌ها به خاطر الله باشد. برای مسلمان جایز است که برایشان دعا کند و مسایل دین را به آنان یاد دهد و آن‌‌ها را به حق ارشاد کند، امید است که الله تعالى آن‌‌ها را بوسیله‌ی این اسباب به راه صحیح هدایت کند. صدقه دادن به غیر مسلمانان و خوبی کردن در حقشان ایرادی ندارد، زیرا الله تعالى می‌فرماید: ﴿لَّا يَنۡهَىٰكُمُ ٱللَّهُ عَنِ ٱلَّذِينَ لَمۡ يُقَٰتِلُوكُمۡ فِي ٱلدِّينِ وَلَمۡ يُخۡرِجُوكُم مِّن دِيَٰرِكُمۡ أَن تَبَرُّوهُمۡ وَتُقۡسِطُوٓاْ إِلَيۡهِمۡۚ إِنَّ ٱللَّهَ يُحِبُّ ٱلۡمُقۡسِطِينَ٨﴾ [الممتحنه: ۸]. «الله شما را باز نمی‌دارد از این که نیکی و بخشش بکنید با کسانی که به سبب دین با شما نجنگیده‌اند و از شهر و دیارتان شما را بیرون نرانده‌اند. الله نیکوکاران را دوست می‌دارد».

در صحیحین ثابت است که پیامبر ج به اسماء دختر‌ ابوبکربدستور داد که با مادرش که کافر بود رابطه داشته باشد و خوبی کند. این ماجرا در زمان صلح حدیبیه بین پیامبر ج و اهل مکه بود [۲۵۸].

الشیخ ابن باز- مجموع فتاوی ومقالات متنوعه (۵/۲۴۶، ۲۴۷)

[۲۵۷] همان‌طور که در حدیث آمده در جواب‌شان باید بگوییم: «وعلیکم». [۲۵۸] بخاری (۳۱۸۳) ومسلم (۱۰۰۳) به همین معنا.