فتاوای علمای حرمین در مورد مسائل فقهی معاصر

[۱۰۶] حکم سفر زن به تن‌هایی با هواپیما (گفتاری از شیخ ابن عثیمین)

س: آیا زن می‌تواند بدون محرم با هواپیما سفر کند؟

ج: پیامبر ج می‌فرماید: «لاَ تُسَافِرِ الْـمَرْأَةُ إِلاَّ مَعَ ذِى مَحْرَمٍ». «زن بدون محرم به سفر نرود». پیامبر ج این سخن را در موسم حج بالای منبر گفت. مردی عرض نمود:‌ای رسول خدا زنم به سفر حج رفته است، و من بر‌ای رفتن به فلان غزوه اسم نوشته ام، پیامبر ج فرمود: «انْطَلِقْ فَحُجَّ مَعَ امْرَأَتِكَ [۲۰۲۶]. «برو همراه با همسرت حج کن».

پیامبر ج به او دستور داد که جنگ را ر‌ها کند و به همراه زنش حج نماید، پیامبر به او نگفت: آیا زنت امنیت دارد؟ پیامبر از او نپرسید: آیا زن‌هایی همراه او هستند؟ و نگفت: آیا او با همسایه‌‌های خود همراه است؟ پس این امر دلالت می‌نماید که به طور کلی سفر زن بدون محرم جایز نیست. چون خطر، حتی در هواپیما پیش می‌آید؛ بیائید با هم این موضوع را بررسی کنیم:

مردی که زنش می‌خواهد با هواپیما سفر کند، چه زمانی زنش را بدرقه و خداحافظی می‌کند و بر می‌گردد؟ وقتی که زنش به سالن انتظار فرودگاه داخل شود محرمش بر می‌گردد، زن در این سالن بدون محرم باقی می‌ماند. فرض کنیم شوهر او را تا سوار شدن بر هواپیما همراهی کند، آنگاه از او خداحافظی کند، هواپیما پرواز کند، آیا ممکن نیست هواپیما از وسط راه بر گردد؟ این احتمال هست و ممکن است هواپیما به خاطر نقص فنی یا اوضاع جوی بر گردد. فرض کنیم هواپیما به راهش ادامه داد و به مقصد رسید؛ اما فرودگاه و باند‌ها پر بودند و یا فضای فرودگاه برای به زمین نشستن هواپیما مناسب نبود، آنگاه هواپیما به جایی دیگر رفت، همه این احتمالات را باید در نظر گرفت. فرض کنیم هواپیما در وقت معین پرواز کرد و فردی قرار بود در فرودگاه به استقبال زن بیاید به خاطر کاری اضطراری نتوانست در فرودگاه حاضر شود. فرض کنیم محرم او در وقت مقرر آمد؛ اما در هواپیما چه کسی کنار این زن می‌نشیند؟ ممکن است مردی در کنارش بنشیند، و ممکن است مرد خائنی باشد، که با او بخندد و با او سخن بگوید و شوخی کند، و شماره تلفن او را بگیرد و شماره خودش را به او بدهد... آیا این ممکن نیست؟ چه کسی از این خطر‌ها سالم می‌ماند؟

از این رو به حکمت بزرگی که در نهی پیامبر ج از سفر زن بدون محرم، نهفته است پی می‌بریم. اما ممکن است شما بگویی: پیامبر ج غیب نمی‌دانست، و از اختراع هواپیما آگاهی نداشت، بنابراین سخن پیامبر ج را بر مسافرت با شتر حمل می‌کنیم نه سفر با هواپیما، پس زن با شتر، بدون محرم سفر نکند، چون پیامبر ج از هواپیما‌هایی که مسافت طایف تا ریاض را در یک ساعت و ربع طی می‌کنند که قبلاً یک ماه کامل طی کردن آن طول می‌کشید، خبر نداشت.

پاسخ این است که پیامبر ج غیب نمی‌دانست اما پروردگارش غیب می‌دانست، خداوند متعال می‌فرماید: ﴿وَنَزَّلۡنَا عَلَيۡكَ ٱلۡكِتَٰبَ تِبۡيَٰنٗا لِّكُلِّ شَيۡءٖ وَهُدٗى وَرَحۡمَةٗ وَبُشۡرَىٰ لِلۡمُسۡلِمِينَ﴾ [النحل: ۸۹]. «و بر تو کتاب [آسمانى] براى روشن ساختن هر چیزى و راه نمودن و رحمت و مژده دادن مسلمانان نازل کردیم».

پس من برادرانم را از این پدیده خطرناک بر حذر می‌دارم، یعنی سفر زن بدون محرم، همچنان که آن‌‌ها را از تن‌‌ها بودن راننده با زن در ماشین حتی اگر در داخل شهر باشد بر حذر می‌دارم، چون کار خطرناکی است، همچنین از تن‌‌ها بودن خویشاوندان شوهر با زن در خانه بر حذر می‌دارم، چون پیامبر ج فرمود: «إِيَّاكُمْ وَالدُّخُولَ عَلَى النِّسَاءِ؛ فَقَالَ رَجُلٌ مِنْ الْـأَنْصَارِ: يَا رَسُولَ اللَّـهِ.. أَفَرَأَيْتَ الْـحَمْوَ؟ قَالَ: الْـحَمْوُ الْـمَوْتُ». «از وارد شدن بر زن‌ها بپرهیزید، آنگاه مردی از انصار گفت:‌ای رسول خدا، خویشاوند شوهر چطور است؟ پیامبر ج فرمود: خویشاوند شوهر مانند مرگ است» [۲۰۲۷]. یعنی به شدت از تن‌‌ها شدن خویشاوندان شوهر با زن بر حذر داشت.

عجیب است که بعضی از علما گفته‌اند: «خویشاوند شوهر، مانند مرگ است» یعنی بناچار باید خویشاوند شوهر نزد زن برود همان طور که مرگ به ناچار و قطعاً می‌آید.

الشیخ ابن عثیمین- من فتاواه، إعداد: أشرف بن عبدالمقصود (۲/۸۵۲، ۸۵۳).

[۲۰۲۶] بخاری (۳۰۰۶)، و مسلم (۱۳۴۱). [۲۰۲۷] بخاری (۵۲۳۲)، و مسلم (۲۱۷۲).