فتاوای علمای حرمین در مورد مسائل فقهی معاصر

[۱۴۲] چگونه وسوسه‌ها را دفع کنیم

س: مردی هست که خداوند نعمت هدایت را به او ارزانی نموده و حلاوت ایمان را چشیده است. خداوند نعمت فهم و معرفت آیاتش را به او عطا کرده، سپس حالت او منقلب گشته وحلاوت ایمان را از دست داده و دچار وسوسه‌‌های زیادی شده است. پار‌های از این وسوسه‌‌ها به گون‌های هستند که اگر آن را به زبان بیاورد کافر می‌شود، و او راضی به این وسوسه‌‌ها نیست، این شخص چه کار کند تا باز به حالت اولی باز گردد؟

ج: حکمت الهی چنین است که برای هر دردی دوایی فرو فرستاده است، و حتی برای امور معنوی و روانی دوای آن را آورده است، دوا چیست؟

دوا: صحابه به پیامبر ج از وسوسه ‌هایی شکایت کردند که دوست دارند از آسمان به زمین بیفتند اما آن وسوسه‌‌ها را به زبان نیاورند؛ پیامبر ج فرمان داد که از آن وسوسه‌‌ها باز بیایند، خود را دور کنند، و از شیطان به خدا پناه ببرند؛ پیامبر ج می‌فرماید: «يَأْتِي الشَّيْطَانُ أَحَدَكُمْ فَيَقُولُ مَنْ خَلَقَ كَذَا؟ مَنْ خَلَقَ كَذَا؟ حَتَّى يَقُولَ مَنْ خَلَقَ رَبَّكَ؟ فَإِذَا بَلَغَهُ فَلْيَسْتَعِذْ بِاللَّـهِ وَلْيَنْتَهِ [۱۶۹۳]«شیطان نزد یکی از شما می‌آید و می‌گوید فلان چیز را چه کسی آفریده است؟ فلان چیز را چه کسی آفریده است؟ تا اینکه می‌گوید: پروردگارت را چه کسی آفریده است؟ پس وقتی که فردی دچار چنین وسوس‌های شد به خدا پناه ببرد و از آن باز بیاید».

یعنی به خدا پناه ببرد و از وسوسه‌‌ها به طور کلی خودش را دور کند. این وسوسه همان طوری که در مورد خدا برای انسان پیش می‌آید در عبادات هم دچار وسوسه می‌شود، انسان کاملاً وضو می‌گیرد، سپس شیطان به او می‌گوید: وضو کامل نشده است، او باز دوباره وضو می‌گیرد، و شیطان می‌گوید: وضو کامل نشده است، باز او می‌رود و وضو می‌گیرد. علاج همه این وسوسه‌‌ها این است که انسان به آن توجه نکند و از آن دور شود و به خدا پناه ببرد. وضوی خود را اعاده نکند. پس این برادر را خداوند هدایت کرده و طعم ایمان را چشانیده است سپس دچار این وسوسه‌‌ها شده، به او می‌گوئیم: خوشحال باش این نشانه‌ی ایمان کامل و صریح است، شیطان این وسوسه‌‌ها را به دلت می‌آورد تا تو را از ایمان باز دارد، بنابراین به خدا پناه ببر و از وسوسه‌‌ها باز بیا و دور شو و به آن اهمیت نده.

به ابن عباس گفتند: یهودیان می‌گویند: ما در نمازمان دچار وسوسه نمی‌شویم؛ ابن عباس گفت: راست می‌گویند، شیطان با قلبی که خراب است چکار دارد. [۱۶۹۴] دل‌های یهود و نصارا خراب است، و آیا شیطان سراغ دل‌های خراب می‌آید تا آن را فاسد کند؟! شیطان می‌آید تا بنایی را که بر پاست خراب نموده و منهدم کند، اما بنایی که خراب و منهدم است شیطان به سراغ آن نمی‌آید. این امر دلالت می‌کند که هرچند ایمانِ انسان بیشتر باشد شیطان با چنین وسوسه ‌هایی بر او مسلّط می‌شود، و علاجش این است که به خدا پناه ببرد و از وسوسه باز بیاید. به برادری که سؤال را مطرح کرده می‌گویم: تا وقتی که با چنین وسوسه ‌هایی مقاومت می‌کنی و به خدا پناه می‌بری خوشحال باش، و از این وسوسه‌‌ها روی بگردان، ان شاءالله به تو ضرری نخواهند رساند.

الشیخ ابن عثیمین- مجموع دروس فتاوی الحرم المکی، (۳/۳۸۰-۳۸۲).

[۱۶۹۳] بخاری (۳۲۷۶) و اللفظ له، مسلم (۱۳۴)، و فی رواية له: «فمن وجَدَ من ذلک شیئاً فلیقل: آمنتُ بالله». [۱۶۹۴] انظر: «مجموع فتاوی شیخ الإسلام» (۲۲/۶۰۹)، و «الوابل الصیب»لا بن القیم، ص (۴۱).