فتاوای علمای حرمین در مورد مسائل فقهی معاصر

[۲۲] حکم مصرف دخانیات و فروش آن

س: مصرف دخانیات و فروش آن چه حکمی‌دارد؟

ج: مصرف و خرید و فروش دخانیات حرام است؛ اجاره دادن مغازه برای فروشنده‌ی دخانیات حرام است. زیرا این امر همکاری در گناه و دشمنی است.

الله تعالى می‌فرماید: ﴿وَلَا تُؤۡتُواْ ٱلسُّفَهَآءَ أَمۡوَٰلَكُمُ ٱلَّتِي جَعَلَ ٱللَّهُ لَكُمۡ قِيَٰمٗا﴾ [النساء: ۵]. «اموال خود را، که الله وسیله‌ی قوام زندگی شما قرار داده. بدست سفیهان نسپارید».

وجه استدلال: الله تعالى از دادن مال و ثروت به نادانان منع کرده است، چرا که اشخاص نادان، مال را در اموری خرج می‌کند که هیچ منفعتی ندارند. الله تعالی بیان فرموده که اموال برای مصلحت دین و دنیای مردم است؛ مصرف آن در دخانیات، هیچ مصلحت دینی و دنیوی ندارد. بنابراین مصرف پول برای دخانیات منافی با آموزه‌‌های الهی است.

از ادله‌ی تحریم دخانیات آیه (۲۹) سورهء نساء است که می‌فرماید: ﴿وَلَا تَقۡتُلُوٓاْ أَنفُسَكُمۡۚ﴾. «و خودکشی نکنید».

نکته‌ی مورد استدلال: از نظر پزشکی به اثبات رسیده است که دخانیات موجب بیماری‌هایی مانند سرطان می‌شود که درمان ندارد و سرانجام باعث مرگ می‌گردد. پس مصرف کننده‌ی دخانیات خودش باعث هلاکت و نابودی خودش می‌شود- که در واقع یکی از انواع خودکشی هاست- و از دیگر ادله‌ی تحریم دخانیات آیه‌ی (۳۱) سوره‌ی اعراف است: ﴿وَكُلُواْ وَٱشۡرَبُواْ وَلَا تُسۡرِفُوٓاْۚ إِنَّهُۥ لَا يُحِبُّ ٱلۡمُسۡرِفِينَ﴾. «بخورید و بیاشامید، ولی اسراف نکنید که الله تعالى اسراف کاران را دوست نمی‌دارد».

وجه استدلال: وقتی که الله تعالى از اسراف در اشیای حلال منع کرده است؛ نهی از اشیای بی‌فایده به طریق أولی ممنوع است.

از جمله‌ی دلایل تحریم دخانیات این روایت است: نهي النبيُّ ج عن اضاعة المال [۱۲۰۹] (رسول الله ج از ضایع کردن مال نهی کرده است).

بدون شک مصرف پول برای خرید دخانیات ضایع کردن مال است؛ و برای انسان عاقل یک دلیل از کتاب الله یا سنت رسول الله ج کافی است.

امّا ادله‌ی عقلی تحریم دخانیات: انسان عاقل از چیزی که سبب ضرر‌های جسمی و مالی می‌شود استفاده نمی‌کند. چرا که عاقل باید از بدن و مالش حفاظت کند و جز بی‌خردان و دیوانگان کسی چنین کاری نمی‌کند. از طرفی مصرف کننده‌ی دخانیات در هنگام نبود دخانیات آشفته و مضطرب است و استرس بر او چیره می‌شود وآشفتگی‌اش جز با مصرف دوباره برطرف نمی‌گردد.

از دلایل عقلی بر حرمت دخانیات این است که: روزه گرفتن بر مصرف کننده‌ی دخانیات بسیار سخت می‌شود؛ زیرا مصرف دخانیات از طلوع صبح صادق تا غروب خورشید بر او حرام است و این سختی در روز‌های تابستان بیشتر می‌شود به طوری که روزه را بد می‌انگارد! لذا من به همهء برادران مسلمان، به خصوص مبتلایان به دخانیات توصیه می‌کنم که از فروش، خرید، مصرف، اجارهء مراکز برای فروش و کمک به ترویج دخانیات به هر شکل ممکن اجتناب کند.

شیخ ابن عثیمین ـ من کتاب أسئلة مهمة ـ ص (۱۶)

[۱۲۰۹] تخریج حدیث در فتوای شماره ۲۰ گذشت.