فتاوای علمای حرمین در مورد مسائل فقهی معاصر

[۸۹] حکم کوتاه کردن مو، ناخن یا خاراندن پوست

س: فردی قصد دارد فقط از طرف خودش قربانی کند. یا فقط از طرف والدینش قربانی کند و یا می‌خواهد بصورت مشترک از طرف خود و والدینش قربانی کند.کوتاه کردن مو و ناخن در ده روز ذی الحجه برای این افراد، حکمش چیست؟ حکم زنی که حین شانه کردن، موهایش می‌ریزد در این روز‌ها چیست؟

حکم کسی که پس از گذشت چند روز از دهه ذی الحجه نیت قربانی کرد و قبل از نیت قربانی مو‌و ناخنش را کوتاه کرده بود، چیست؟ اگر شخصی مقداری از مو و ناخن خود را عمداً کوتاه کرد و نیت قربانی برای خود یا والدین و یا هر دو را داشت، تا چه‌اندازه در عملش خلل وارد شده است؟ آیا این کار در صحت قربانی و عدم آن تأثیری ‌دارد؟

ج: از ام سلمه روایت است که رسول الله ج فرمود: «إِذَا دَخَلَتْ الْـعَشْرُ وَأَرَادَ أَحَدُكُمْ أَنْ يُضَحِّيَ فَلَا يَمَسَّ مِنْ شَعَرِهِ وَبَشَرِهِ شَيْئًا» [۱۰۷۴]. «زمانی که دهه‌ی ذی الحجه آغاز شد و کسی قصد قربانی داشت نباید موی خود را کوتاه کند ویا از بدن خود چیزی را بردارد».

این نص صریح است که باید کسی از این کار‌ها اجتناب کند که قصد قربانی را دارد، فرقی ندارد که از طرف خودش قربانی کند یا پدر و مادرش، یا نیت قربانی را از طرف خودش و پدر و مادرش داشته باشد؛ زیرا او خودش قربانی را خریده و قیمتش را پرداخت نموده است، لذا والدین، فرزندان و همسرش از انجام این کار‌ها ممنوع نیستند، حتی اگر آن‌‌ها را در قربانی شریک کرده باشد و یا از مال خودش برای آنان تبرعاً قربانی کند.

اما درباره‌ی زنی که ریزش مو دارد و موهایش را شانه کند، یا مردی که چنین حالتی داشته باشد موردی ندارد و مشکلی نیست.

اگر قصد قربانی کردن را - پس از گذشت چند روز از دهه- گرفت، از همان وقتی که تصمیم گرفت، دیگر نباید موی خود را کوتاه کند. اگر قبل از آن کوتاه کرده باشد برایش ضرری ندارد و نباید قربانی کردن را ترک کند.حتی اگر قصداً مو و یا ناخنش را در این ایام گرفته باشد. اگر فردی عادت به کوتاه کردن موهایش به صورت روزانه، یا هر دو هفته‌ای یا کمتر یا بیشتر داشت نباید برای گریز از قربانی، به بهانه کوتاه کردن موی سرش، عمل قربانی را ترک کند، این زمانی است که می‌تواند در این ایام از کوتاه کردن مو و یا ناخنش خودداری کند، بر او واجب است که مو و یا ناخنش را در این ایام نگیرد. فلسفه‌ی این کار و امتناع از گرفتن مو ویا ناخن، شاید بخاطر مشابهت با کسانی است که حیوان قربانی را به قربانگاه می‌برند.

الله تعالى می‌فرماید: ﴿وَلَا تَحۡلِقُواْ رُءُوسَكُمۡ حَتَّىٰ يَبۡلُغَ ٱلۡهَدۡيُ مَحِلَّهُ﴾ [البقرة: ۱۹۶]. «و سرهای خود را نتراشید تا قربانی به قربانگاه خود برسد».

فتوا با امضای شیخ ابن جبرین، مورخه‌ی-۸/۱۲/۱۴۲۱ هـ

[۱۰۷۴] مسلم (۱۹۷۷).